ГИДРОЛИЗ: нускалардын айырмасы
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''ГИДРО́ЛИЗ ''' (''гидро''... ж-а гр. lesis – ажыроо, бөлүнүү) – суу м-н түрдүү заттардын ортосундагы ион алмашуу реакциясы. Гидролиз суу эритмесинде гана эмес, суунун же суу буусунун катуу, суюк же газ түрүндөгү заттар м-н аракеттенишинде да жүрөт. Гидролизге ар түрдүү класстагы химиялык бирикмелер, анын ичинен ''туздар, углеводдор, белоктор, эфирлер, майлар'' ж. б. дуушар болот. Суунун ж-а анда эриген заттардын | '''ГИДРО́ЛИЗ ''' (''гидро''... ж-а гр. lesis – ажыроо, бөлүнүү) – суу м-н түрдүү заттардын ортосундагы ион алмашуу реакциясы. Гидролиз суу эритмесинде гана эмес, суунун же суу буусунун катуу, суюк же газ түрүндөгү заттар м-н аракеттенишинде да жүрөт. Гидролизге ар түрдүү класстагы химиялык бирикмелер, анын ичинен ''туздар, углеводдор, белоктор, эфирлер, майлар'' ж. б. дуушар болот. Суунун ж-а анда эриген заттардын гидролизи ''электролиттик диссоциациянын'' негизинде жүрөт (Н<sub>2</sub>О=Н<sup>+</sup>+ОН). Гидролиз процессинде суу иондору анда эриген заттардын иондору м-н кошулуп, аз диссоциациялануучу, учуп кетүүчү же начар эрүүчү заттарды пайда кылса, реакция аягына чейин жүрөт. Эгерде начар кислота м-н күчтүү негиздин тузу гидролизденсе эритмеде негиздик реакция (рН>7) К<sub>2</sub>СO<sub>3</sub>+ HOH ↔ KOH+KHCO<sub>3</sub>, ал эми күчтүү кислота м-н начар негиздин туздарынын эритмелеринде кислоталык реакция (pH<7) жүрөт. Кислотата м-н негиз бирдей санда диссоциацияланса, анда эритмедеги реакция нейтралдуу болот. Күчтүү кислота м-н күчтүү негиздин тузу гидролизденбейт (pH=7). Начар кислота м-н начар негизден пайда болгон туздун эритмеси толук гидролизденип, анда начар кислота ж-а начар негиз пайда болот: NH<sub>4</sub>CN+HOH ↔ NH<sub>4</sub>OH+HCN. Температураны жогорулатуу ж-а эритмелердин концентрациясын азайтуу гидролиздин даражасын жогорулатат. Гидролиз физиологиялык чоӊ мааниге ээ. Организмдеги ''полисахарид, белок'' ж. б. заттарда дайыма гидролиз жүрүп турат. Жер кыртышынын бир катар геологиялык өзгөрүштөрү ж-а минералдардын пайда болушу, ошондой эле химиялык өнөр жайда ''глюкоза, этил спирти, фурфурол,'' самын, ''глицерин, фенол,'' алифаттык кислоталарды, ''майларды'' ж. б. алуу гидролиз процессине негизделген. | ||
[[Category: 2-том]] | [[Category: 2-том]] | ||
04:57, 24 Январь (Үчтүн айы) 2025 -га соңку нускасы
ГИДРО́ЛИЗ (гидро... ж-а гр. lesis – ажыроо, бөлүнүү) – суу м-н түрдүү заттардын ортосундагы ион алмашуу реакциясы. Гидролиз суу эритмесинде гана эмес, суунун же суу буусунун катуу, суюк же газ түрүндөгү заттар м-н аракеттенишинде да жүрөт. Гидролизге ар түрдүү класстагы химиялык бирикмелер, анын ичинен туздар, углеводдор, белоктор, эфирлер, майлар ж. б. дуушар болот. Суунун ж-а анда эриген заттардын гидролизи электролиттик диссоциациянын негизинде жүрөт (Н2О=Н++ОН). Гидролиз процессинде суу иондору анда эриген заттардын иондору м-н кошулуп, аз диссоциациялануучу, учуп кетүүчү же начар эрүүчү заттарды пайда кылса, реакция аягына чейин жүрөт. Эгерде начар кислота м-н күчтүү негиздин тузу гидролизденсе эритмеде негиздик реакция (рН>7) К2СO3+ HOH ↔ KOH+KHCO3, ал эми күчтүү кислота м-н начар негиздин туздарынын эритмелеринде кислоталык реакция (pH<7) жүрөт. Кислотата м-н негиз бирдей санда диссоциацияланса, анда эритмедеги реакция нейтралдуу болот. Күчтүү кислота м-н күчтүү негиздин тузу гидролизденбейт (pH=7). Начар кислота м-н начар негизден пайда болгон туздун эритмеси толук гидролизденип, анда начар кислота ж-а начар негиз пайда болот: NH4CN+HOH ↔ NH4OH+HCN. Температураны жогорулатуу ж-а эритмелердин концентрациясын азайтуу гидролиздин даражасын жогорулатат. Гидролиз физиологиялык чоӊ мааниге ээ. Организмдеги полисахарид, белок ж. б. заттарда дайыма гидролиз жүрүп турат. Жер кыртышынын бир катар геологиялык өзгөрүштөрү ж-а минералдардын пайда болушу, ошондой эле химиялык өнөр жайда глюкоза, этил спирти, фурфурол, самын, глицерин, фенол, алифаттык кислоталарды, майларды ж. б. алуу гидролиз процессине негизделген.