БЕТТИК КУБУЛУШ

БЕТТИК КУБУЛУШ – чектик катмардагы ашыкча эркин энергия – беттик энергия пай­да кылган кубулуш. Беттик кубулуш нерселердин химиялык ж-а физикалык өз ара аракеттешүүсүндө беттик катмарда өтөт. Негизги беттик катмар беттин аянтына пропорциялаш болгон беттик энергиянын азайы­шына байланыштуу. Суюктуктун ийрилик бе­тин пайда кылуучу молекулалык күч м-н сырткы күчтүн биргелешкен аракетинен келип чыгуучу беттик кубулуш ка­пиллярдык кубулуштар деп аталат. Катуу нер­селердеги беттик кубулушка илинишүү (когезия), жабы­шуу (адгезия), нымдоо (смачивание), сүрүлүү ж. б. кирет. Ар түрдүү катуу нерселердин бузулуу ж-а деформациялануу процесстеринде кристал­лдык торчонун бузулушунан нерсенин ички бет­теринде да беттик кубулуш байкалат. Беттик кубулуштун көпчүлүк тобун беттик катмардын химиялык курамын өзгөр­түүчү адсорбциялык кубулуштар түзөт (к. Ад­сорбция). Кубулуштардын башка тобуна тер­моэлектрондук эмиссия, потенциал секириги ж-а фазалардын чектик бетинде электрдик кош катмардын пайда болушу кирет. Бул беттик кубулуш иондордун адсорбциялык ж-а диполдук молеку­лалары м-н байланышкан. Беттик кубулуш чектик беттер­дин кыймылында чектик шарттардын өзгөчөлү­гүн, берилген чөйрөдө материалдардын ж-а конструкциялардын чыдамдуулугун аныктайт. Чек­тик бетте монолиттик катмарды пайда кылган ад­сорбциялоочу заттын аз өлчөмдөгү кошундусу материалдын көп касиеттерин жөндөөгө мүмкүн­дүк берет. Беттик катмар тоо тектеринин талкаланышын, жер кыртышынын жарылышын, нымдуулуктун бууланышын ж-а айлануусун, ошондой эле тирүү орга­низмдеги көп процесстерди аныктайт. Көптөгөн технологиялык процесстер (майлоо, нымдоо, флотация ж. б.) беттик кубулушту пайдаланууга негизделген.