ДИКТИОКАУЛЁЗДОР

ДИКТИОКАУЛЁЗДОР (Diktyocauloses) – малдын гельминтоз ылаңы. Өтө таралган ылаң. Козго­гучунун бир канча түрлөрү бар. Dictyocaulus filaria кой, эчки, төө ж-а кээ бир жапайы жа­ныбарларды; D. viviparus бодону; D. eckerti түн­дүк бугусу, марал, элик, багышты; D. arnfieldi жылкы, качыр, эшек, зебраны ылаңдатат. Кыргызстандын шартында ылаң көбүнчө бир жаш­ка чейинки козу-улакта, кээде башка малда кез­дешип, январь–апрель ж-а август–сентябрь ай­ларында байкалат. Козгогучтар малдын кекир­тегинде ж-а бронхунда мителик кылат. Жыныс­тык жактан жетилген ургаачы курт бронхко көптөгөн жумурткача таштайт. Мал жөткүр­гөндө, алар какырык м-н оозуна келип, мал жутуп алат. Ичеги-карынга жеткен личинка­лар эки сапар түлөгөндөн кийин малдын заңы м-н сыртка чыгып, жайытты, суу ичүүчү жай­ларды булгайт. Сыртка бөлүнгөндөн кийин темп­ература (20–25°) ж-а ным жетиштүү болсо, 6–7 сут­када малга кайра жугууга жөндөмдүү болот. Малга ылаң биринчи жуккан күндөрү алар жем-чөп жебей, жалпы абалы начарлайт, чычкакташы мүмкүн. Көп убакыт өтпөй мал оңолуп кетет, бирок 2–3 жумадан кийин кай­радан жөткүрүп, чүчкүрүп-бышкырып, мурдунан илээшкек суюктук куюлат. Жөткүргөндө оорук­сунат, демигет, ичи өтөт, көпчүлүк учурда темп­ературасы көтөрүлөт. Мите курт өтө көбөйүп кетсе, мал тез арыктап, бронхтору толук бөгөлүп, өлүмгө учурайт. Мите аз учурда, ылаң создугуп өтөт. Мындай малдын жалпы абалы акырын­дап начарлайт, арыктайт. Бодо малга ж-а май­да жандыктарга бирдей эле дарылар колдонулат. Нилверм, 20%түү тетрамизол гранулят, фенбендазол (панакур), фебантел (ринтал), дит­разин цитрат ж. б-ды пайдаланса болот. Диктиокаулёздорду жоюу максатында ылаң кездешүүчү чарбада бар­дык кой-эчки, торпок м-н музоолорду гельминт­сиздөө керек. Ылаңды алдын алуу үчүн малды нымдуу жерге жайбоо, саз ж-а көлчүктөгү суу м-н сугарбоо керек.

Д. Раимбеков.