ЖАРЫК ДИФРАКЦИЯСЫ: нускалардын айырмасы
м (1 версия) |
No edit summary |
||
| (One intermediate revision by one other user not shown) | |||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
<b type='title'>ЖАРЫК ДИФРАКЦИЯСЫ</b> – жарык толкуну­нун жолунда кезиккен тоскоолдукту айланып | <b type='title'>ЖАРЫК ДИФРАКЦИЯСЫ</b> – жарык толкуну­нун жолунда кезиккен тоскоолдукту айланып өтүү ж-а таралуу багытын өзгөртүү кубулушу. Дифракция жаратылыштагы толкундарга тие­шелүү кубулуш болгондуктан, жарык дифракциясы жарыктын толкундук касиетинин пайда болуу ж-а геометриялык оптикага өтүү шарттары м-н тыгыз байланыш­туу. Бул кубулушту 17-кылымда италиялык физик ж-а астроном Ф. Гримальди ачкан. Ал эми жарык дифракциясы теориясын француздук физик О. Френель түзгөн (1816). Бул теория <i>Гюйгенс-Френель принцибине</i> негиз­делген ж-а жарыктын мейкиндикте таралышын түшүндүрөт. Бирок бул принцип мейкиндиктин ар кандай чекитиндеги жарыктын ургаалдуу­лугун табууга мүмкүнчүлүк бербейт. Мындай кыйынчылыкты Френель зоналык тилкелер ык­масын колдонуп чечкен. Мисалы, чекиттик булак­тан чыккан жарык тешикче (сүрөт <i>а</i>) же тунук эмес тегерек нерсе (сүрөт <i>б</i>) аркылуу өткөндө, экранда жарык ж-а караңгы тегерек сүрөттө- | ||
өтүү ж-а таралуу багытын өзгөртүү кубулушу. Дифракция жаратылыштагы толкундарга тие­шелүү кубулуш болгондуктан, | |||
[[File:ЖАРЫК ДИФРАКЦИЯСЫ106.png | thumb | Жарыктын дифракциялык шакекчелери: а – тегерек тешиктен өткөндө; б – тегерек экрандан кийин.]] | [[File:ЖАРЫК ДИФРАКЦИЯСЫ106.png | thumb | Жарыктын дифракциялык шакекчелери: а – тегерек тешиктен өткөндө; б – тегерек экрандан кийин.]] | ||
лүштөр байкалат. Эгер тешикчеге <i>френель зона­сынын</i> жуп саны сыйса, дифракциялык сү­рөттөлүштүн борборунда кара так, ал эми так сан сыйса, жарык көрүнөт. Көпчүлүк спектр алеттеринин (телескоп, микроскоп) иштеши | лүштөр байкалат. Эгер тешикчеге <i>френель зона­сынын</i> жуп саны сыйса, дифракциялык сү­рөттөлүштүн борборунда кара так, ал эми так сан сыйса, жарык көрүнөт. Көпчүлүк спектр алеттеринин (телескоп, микроскоп) иштеши жарык дифракциясына негизделген. Лазердин пайда болушу жарык дифракциясын туура ж-а кеңири түшүндүрүүгө көмөкчү болду. | ||
[[Категория:3-том, 215-326 бб]] | |||
05:36, 10 Июль (Теке) 2025 -га соңку нускасы
ЖАРЫК ДИФРАКЦИЯСЫ – жарык толкунунун жолунда кезиккен тоскоолдукту айланып өтүү ж-а таралуу багытын өзгөртүү кубулушу. Дифракция жаратылыштагы толкундарга тиешелүү кубулуш болгондуктан, жарык дифракциясы жарыктын толкундук касиетинин пайда болуу ж-а геометриялык оптикага өтүү шарттары м-н тыгыз байланыштуу. Бул кубулушту 17-кылымда италиялык физик ж-а астроном Ф. Гримальди ачкан. Ал эми жарык дифракциясы теориясын француздук физик О. Френель түзгөн (1816). Бул теория Гюйгенс-Френель принцибине негизделген ж-а жарыктын мейкиндикте таралышын түшүндүрөт. Бирок бул принцип мейкиндиктин ар кандай чекитиндеги жарыктын ургаалдуулугун табууга мүмкүнчүлүк бербейт. Мындай кыйынчылыкты Френель зоналык тилкелер ыкмасын колдонуп чечкен. Мисалы, чекиттик булактан чыккан жарык тешикче (сүрөт а) же тунук эмес тегерек нерсе (сүрөт б) аркылуу өткөндө, экранда жарык ж-а караңгы тегерек сүрөттө-
лүштөр байкалат. Эгер тешикчеге френель зонасынын жуп саны сыйса, дифракциялык сүрөттөлүштүн борборунда кара так, ал эми так сан сыйса, жарык көрүнөт. Көпчүлүк спектр алеттеринин (телескоп, микроскоп) иштеши жарык дифракциясына негизделген. Лазердин пайда болушу жарык дифракциясын туура ж-а кеңири түшүндүрүүгө көмөкчү болду.