ЖЫЛДЫРУУ: нускалардын айырмасы
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
<b type='title'>ЖЫЛДЫРУУ</b> – геометриялык өзгөртүүнүн бир түрү; те­гиздикти (евклид мейкиндигин) каалагандай эки чекитинин арасындагы аралык сакталгандай геометроиялык өзгөртүү. Жылдырууда тегиздиктеги (мейкиндик­теги) <i>F</i> фигурасы ошол эле тегиздиктеги (мей­киндиктеги) <i>F</i>’ фигурасына өзгөртүлөт (<i>F=F</i>’). Геометриядагы жылдыруу түшүнүгү механикалык кыймыл түшү­нүгүнөн айырмаланат. Механикалык кыймыл – убакыт­ка көз каранды болгон үзгүлтүксүз процесс, ал эми геометриялык жылдырууда фигуранын баштапкы ж-а акыр­кы абалындагы процесс каралат. Тегиздиктеги окко карата <i>симметрия, параллель которуу</i>, че­киттин айланасында буруу, борбордук симметрия жылдыруу болот, анткени бул | <b type='title'>ЖЫЛДЫРУУ</b> – геометриялык өзгөртүүнүн бир түрү; те­гиздикти (евклид мейкиндигин) каалагандай эки чекитинин арасындагы аралык сакталгандай геометроиялык өзгөртүү. Жылдырууда тегиздиктеги (мейкиндик­теги) <i>F</i> фигурасы ошол эле тегиздиктеги (мей­киндиктеги) <i>F</i>’ фигурасына өзгөртүлөт (<i>F=F</i>’). Геометриядагы жылдыруу түшүнүгү механикалык кыймыл түшү­нүгүнөн айырмаланат. Механикалык кыймыл – убакыт­ка көз каранды болгон үзгүлтүксүз процесс, ал эми геометриялык жылдырууда фигуранын баштапкы ж-а акыр­кы абалындагы процесс каралат. Тегиздиктеги окко карата <i>симметрия, параллель которуу</i>, че­киттин айланасында буруу, борбордук симметрия жылдыруу болот, анткени бул геометриялык өзгөртүүлөрдүн ар биринде эки чекиттин аралыгы өзгөрбөйт. Жылдыруу те­гиздиктин багытын өзгөртпөсө 1-түрдөгү жылдыруу (па­раллель которуу, буруу ж-а борбордук симметрия), ал эми багытын карама-каршыга өзгөртсө 2-түр­дөгү жылдыруу (окко карата симметрия) деп аталат. Эки жылдыруунун композициясы (көбөйтүндүсү, удаа­лаш аткарылышы) кайрадан жылдыруу болот. Жылдыруулар­дын композициясы ассоциация законуна баш ийет. Берилген жылдырууга тескери жылдырууну дайыма та­бууга болот. Ар кандай кесинди өзүнө өзү бара­бар, башкача айтканда өзүнө өзү өзгөртүлөт деп эсептелет. Бул учурда теңдеш жылдыруу алынат. Демек жылдыруулардын көптүгү группаны түзөт. <br>Ад: <i>Яглом И. М.</i> Геометрические преобразования. Т. 1–2. М., 1955–56; <i>Моденов П. С., Пархоменко А. С.</i> Геометрические преобразования. М., 1961; <i>Айыл­чиев А.</i> Геометриялык өзгөртүүлөр. Ф., 1975. [[Категория:3-том, 327-448 бб]] | ||
08:09, 31 Июль (Теке) 2025 -га соңку нускасы
ЖЫЛДЫРУУ – геометриялык өзгөртүүнүн бир түрү; тегиздикти (евклид мейкиндигин) каалагандай эки чекитинин арасындагы аралык сакталгандай геометроиялык өзгөртүү. Жылдырууда тегиздиктеги (мейкиндиктеги) F фигурасы ошол эле тегиздиктеги (мейкиндиктеги) F’ фигурасына өзгөртүлөт (F=F’). Геометриядагы жылдыруу түшүнүгү механикалык кыймыл түшүнүгүнөн айырмаланат. Механикалык кыймыл – убакытка көз каранды болгон үзгүлтүксүз процесс, ал эми геометриялык жылдырууда фигуранын баштапкы ж-а акыркы абалындагы процесс каралат. Тегиздиктеги окко карата симметрия, параллель которуу, чекиттин айланасында буруу, борбордук симметрия жылдыруу болот, анткени бул геометриялык өзгөртүүлөрдүн ар биринде эки чекиттин аралыгы өзгөрбөйт. Жылдыруу тегиздиктин багытын өзгөртпөсө 1-түрдөгү жылдыруу (параллель которуу, буруу ж-а борбордук симметрия), ал эми багытын карама-каршыга өзгөртсө 2-түрдөгү жылдыруу (окко карата симметрия) деп аталат. Эки жылдыруунун композициясы (көбөйтүндүсү, удаалаш аткарылышы) кайрадан жылдыруу болот. Жылдыруулардын композициясы ассоциация законуна баш ийет. Берилген жылдырууга тескери жылдырууну дайыма табууга болот. Ар кандай кесинди өзүнө өзү барабар, башкача айтканда өзүнө өзү өзгөртүлөт деп эсептелет. Бул учурда теңдеш жылдыруу алынат. Демек жылдыруулардын көптүгү группаны түзөт.
Ад: Яглом И. М. Геометрические преобразования. Т. 1–2. М., 1955–56; Моденов П. С., Пархоменко А. С. Геометрические преобразования. М., 1961; Айылчиев А. Геометриялык өзгөртүүлөр. Ф., 1975.