ГАМЗАТОВ

ГАМЗА́ТОВ Расул (8. 9. 1923, Дагстан, Хунзах району, Цада айылы – 3.11. 2003, Москва) – авар акыны, прозаик, публицист, котормочу, коомдук жана саясий ишмер, СССР мамлекеттик сыйлыгынын лауреаты (1952), Дагстан эл акыны (1959), Социалисттик Эмгектин Баатыры (1974).

Гамзат Цадасанын уулу. 1945–1950-жылдары Москвадагы М. Горький атындагы Адабият институтунда окуган. Ырлары 1937-жылдан жарыяланып, 1943-жылы туӊгуч жыйнагы чыккан. «Биздин тоолор» (1947), «Менин жерим» (1948), «Тоолуктун мекени» (1950), «Улуу агам жөнүндө баян» (1952), «Дагстан жазы» (1955), «Жүрөгүм менин тоолордо» (1959) жыйнактарында, «Тоолук кыз» (1958) поэмасында Дагстандын жаӊы турмушун, тоолуктардын психологиясындагы өзгөрүштөрдү, эл достугун даӊазалаган. Граждандык пафос, улуттук жана интернационалдык көркөм салттардын айкалышы, назик юмор жана лиризм, социалдык сергектик, туулган жеринин табиятын, адамдардын ички дүйнөсүн жан дили менен таасын сүрөттөө – акындын поэзиясынын негизги өзгөчөлүгү. Анын «Мен туулган жыл» (1950), «Бийик жылдыздар» (1962; Лениндик сыйлык, 1963), «Жазуулар» (1963), «Жылдызга жылдыз кеп салат» (1964), «Мулат кыз» (1966), «Очок жанында» (1978) жыйнактары, «Менин Дагстаным» (1–2-китеби, 1968, 1971) лирикалык-философиялык повести белгилүү. Гамзатов балдар үчүн да чыгармалар жазган («Менин чоӊ атам», 1967). Р. Гамзатовдун поэзиясы Дагстан элдеринин турмушуна арналып, ырларында Кавказ фольклорунун салттары сезилип турат. А. С. Пушкин, М. Ю. Лермонтов, В. В. Маяковский жана башкалардын чыгармаларын авар тилине которгон. Расул Гамзатовдун ырлары чет тилдерге, анын ичинде кыргыз тилине да которулган. «Менин Дагстаным» повести акын А. Токтогуловдун котормосунда кыргыз окурмандарына кеӊири белгилүү. СССР Жогорку Советине (6–9-шайланышынын) депутат. Үч Ленин, Октябрь Революциясы, Ыйык Андрей Первозванный (2003) ордендери жана медалдар менен сыйланган.

Ад.: Огнев В. Расул Гамзатов. М., 1964; Антокольский Л. У очага поэзии. М., 1972.