БАСМАКАНА

БАСМАКАНА, т и п о г р а ф и я [гр. tуpos – калтырган так (опечатка), калып (форма) жана grаph о – жазам] – китеп, гезит, журнал жана ар түрдүү басма продукцияларын (өндүрүмдөрүн) даярдап чыгаруучу полиграфия ишканасы. Басуунун ар кандай ыкмалары колдонулган ишкана – п о л и г р а ф и я л ы к к о м б и н а т, чыгарылуучу өндүрүмдүн бир эле түрүнө адистештирилген ишкана – к и т е п ф а б р и к а с ы к а с ы деп аталат. Иштеп чыгаруучу продукциянын түрүнө карата ал гезит-журнал, китеп, бланка чыгаруучу Басмакана болуп айырмаланат. Басмаканага колжазма түшкөндө

компьютерде терилет же көчүрүлөт, калыпка салынат (версткаланат), калькага чыгарылат, монтаждалат, форма (пластина) жасалат, басылат. Андан кийин бүктөө (фальцовкалоо), дептерлеп чогултуу, тигүү, кесүү, мукабалоо, пресстөө, кургатуу иштери аткарылып, даяр өндүрүм кампага жөнөтүлөт. Аз тираждуу өндүрүм үчүн «Ромайор» (А3 формат менен), көп тираждуу өндүрүм үчүн «Гейдельберг» ж. б. басуу (печаттоо) машиналары колдонулат. Азыркы кезде технологиялык процесстердин күн санап өсүшүнөн улам полиграфия техникалары жана технологиясы жаӊыланууда. Түстүү көркөм сүрөттөр санариптик эсептөө машинасында жана көбүнчө плёнкага чыгарып (фотовывод), басууга даярдоо жабдыгы менен ишке ашырылат. Басмакананы компьютерлештирүүдө компьютерден түздөн-түз басуу формасы жасалып (аз тираждуу өндүрүмдөр үчүн), ризографка кетет. Мында иш процесси кыскарып, өндүрүмдүн сапаты жогорулайт. Кыргызстанда биринчи Басмакана 1925-жылы уюштурулган. Жаӊы технология менен жабдылган «Учкун» кагаз түрмөгүнөн (рулондон) 1 же 2, же 3, же 4 түстө баскан, америкалык «Фириодонхоус» кагаз түрмөгүнөн дароо 4 түс менен баскан типографиялары, Т. Суванбердиев атындагы Кыргызполиграфкомбинаты, ошондой эле бир нече ар кандай басмаканалар иштейт (2007).
К. Байтокова.