ВОЛЬФРАМ: нускалардын айырмасы
vol2_>KadyrM No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''ВОЛЬФРА́М '''(Wolframium), W – ''элементтер­дин мезгилдик системасынын'' VI тобунан орун алган | '''ВОЛЬФРА́М '''(Wolframium), W – ''элементтер­дин мезгилдик системасынын'' VI тобунан орун алган химияялык элемент; атом номери 74, атом массасы 183, 85. Табиятта сейрек таралган, жер кыртышынын 1·10<sup>–7</sup>%ин түзөт. Эркин абалда кездешпейт,<br> | ||
<br> | көбүнчө вольфрам кислотасынын Н<sub>2</sub> WО<sub>4</sub> туздары түрүндө жолугат. Ал кыйындык м-н эрий турган боз түстөгү металл, тыгыздыгы 19,3 ''г/см''<sup>3</sup>, эрүү t 3410±20°С. Табигый вольфрам 5 туруктуу изотопторунун (масса­лык сандары 180, 182, 183, 184 ж-а 186) ара­лашмасынан турат. 1781-ж. швед окумуштуусу Шееле вольфрам ангидриди WО<sub>3 </sub>түрүндө бөлүп алган. 1783-ж. металл түрүндө WО<sub>3</sub>төн көмүртек м-н калыбына келтирүүдөн алынган. Вольфрам кадимки шартта туз, күкүрт, азот ж-а плавик кислоталары­на, «падыша арагына» туруктуу; азот ж-а пла­вик кислоттасынын аралашмасында жегичтердин эритмесинде ысытканда эрийт. Бирикмелерин­де 2–6 валенттүү. Кадимки шартта химиялык жак­тан туруктуу, кычкылтек м-н 400–500°Сде WО<sub>3</sub>тү пайда кылат, ал эми суутек м-н жогорку темп­рада да кошулбайт. Азот м-н 1500°Сде реакция­га кирет, көмүртек м-н карбидди пайда кылат. Кремний ж-а бор м-н силициддерди ж-а борид­дерди, галогендер м-н жогорку температурада ко­шулуп галогениддерди, күкүрт м-н сульфиддер­ди (WS<sub>2</sub>, WS<sub>3</sub>) пайда кылат. Вольфрам ж-а анын би­рикмелери вольфрамит ж-а шеелит минералда­рынын концентратынан бөлүнүп алынат. Вольфрам ме­таллургияда сапаттуу болот ж-а куйма (победит, стеллит) алууда, электр-техникалык өнөр жайында (кызытма лампа жибин чыгаруу) колдонулат. В. кычкылтек м-н оксиддерди (WО<sub>2</sub>, WО<sub>3</sub>) пай­да кылат. В-дын кош оксиди (WО<sub>2</sub>) – күрөң түстөгү күкүм же кристалл. НNO<sub>3</sub>түн таасири­нен абада ысытканда WО<sub>3</sub>кө чейин окистенет. WО<sub>3 </sub>– кызыл-саргыч күкүм, ага жегичтерди, Nа<sub>2</sub>СО<sub>3 </sub>ж-а NН<sub>3</sub>тү таасир эткенде вольфрамат­тар пайда болот. Алар металл түрүндөгү вольфрамды ж-а анын карбиддерин алууда – сырьё, чопо, айнек буюмдарын боёодо ж-а катализатор ка­тары колдонулат. Вольфрам кислоталары WО<sub>3</sub>төн алынат. Анын туздары вольфраматтар Nа<sub>2</sub>WО<sub>4 </sub>деп ата­лат. Алар сууга ж-а отко чыдамдуу кездеме, булгаары ж-а пигмент даярдоодо, рентгеногра­фияда ж. б. колдонулат. | ||
көбүнчө | [[Category: 2-том, 500-554 бб]] | ||
жолугат. Ал кыйындык м-н | |||
1783-ж. металл түрүндө WО<sub>3</sub>төн көмүртек м-н калыбына келтирүүдөн алынган. | |||
WО<sub>3 </sub>– кызыл-саргыч күкүм, ага жегичтерди, Nа<sub>2</sub>СО<sub>3 </sub>ж-а NН<sub>3</sub>тү таасир эткенде вольфрамат­тар пайда болот. Алар металл түрүндөгү | |||
[[Category: 2-том, 500-554 бб]] | |||
10:24, 30 Январь (Үчтүн айы) 2025 -деги абалы
ВОЛЬФРА́М (Wolframium), W – элементтердин мезгилдик системасынын VI тобунан орун алган химияялык элемент; атом номери 74, атом массасы 183, 85. Табиятта сейрек таралган, жер кыртышынын 1·10–7%ин түзөт. Эркин абалда кездешпейт,
көбүнчө вольфрам кислотасынын Н2 WО4 туздары түрүндө жолугат. Ал кыйындык м-н эрий турган боз түстөгү металл, тыгыздыгы 19,3 г/см3, эрүү t 3410±20°С. Табигый вольфрам 5 туруктуу изотопторунун (массалык сандары 180, 182, 183, 184 ж-а 186) аралашмасынан турат. 1781-ж. швед окумуштуусу Шееле вольфрам ангидриди WО3 түрүндө бөлүп алган. 1783-ж. металл түрүндө WО3төн көмүртек м-н калыбына келтирүүдөн алынган. Вольфрам кадимки шартта туз, күкүрт, азот ж-а плавик кислоталарына, «падыша арагына» туруктуу; азот ж-а плавик кислоттасынын аралашмасында жегичтердин эритмесинде ысытканда эрийт. Бирикмелеринде 2–6 валенттүү. Кадимки шартта химиялык жактан туруктуу, кычкылтек м-н 400–500°Сде WО3тү пайда кылат, ал эми суутек м-н жогорку темпрада да кошулбайт. Азот м-н 1500°Сде реакцияга кирет, көмүртек м-н карбидди пайда кылат. Кремний ж-а бор м-н силициддерди ж-а бориддерди, галогендер м-н жогорку температурада кошулуп галогениддерди, күкүрт м-н сульфиддерди (WS2, WS3) пайда кылат. Вольфрам ж-а анын бирикмелери вольфрамит ж-а шеелит минералдарынын концентратынан бөлүнүп алынат. Вольфрам металлургияда сапаттуу болот ж-а куйма (победит, стеллит) алууда, электр-техникалык өнөр жайында (кызытма лампа жибин чыгаруу) колдонулат. В. кычкылтек м-н оксиддерди (WО2, WО3) пайда кылат. В-дын кош оксиди (WО2) – күрөң түстөгү күкүм же кристалл. НNO3түн таасиринен абада ысытканда WО3кө чейин окистенет. WО3 – кызыл-саргыч күкүм, ага жегичтерди, Nа2СО3 ж-а NН3тү таасир эткенде вольфраматтар пайда болот. Алар металл түрүндөгү вольфрамды ж-а анын карбиддерин алууда – сырьё, чопо, айнек буюмдарын боёодо ж-а катализатор катары колдонулат. Вольфрам кислоталары WО3төн алынат. Анын туздары вольфраматтар Nа2WО4 деп аталат. Алар сууга ж-а отко чыдамдуу кездеме, булгаары ж-а пигмент даярдоодо, рентгенографияда ж. б. колдонулат.