ВОДЕВИЛЬ

ВОДЕВИ́ЛЬ (французча vaudeville) – кызыктуу, күл­күлүү интриганын айланасында түзүлгөн, диа­логдон, бий, романстан турган, музыканын коштоосунда ойнолуучу пьесалык жанр. «Водевиль» деген аталыш XV кылымда Нормандияда Вир дарыясынын (Van de Vire) атынан келип чыккан. XVIII кылымдын башында «Водевилдер» – ыр-куплеттер кайырма менен кайталанып, ярмарка театрларынын пьесала­рына кирген. Францияда пайда болуп, XIX кылымдын башында бүткүл Европага таралган. Театр жан­ры катары водевиль Францияда калыптанган (1789– 1794). Драматургдар П. А. Пиису ж-а П. И. Бар­ре Парижде атайын «Водевиль» (1792) театрын ачышкан; андан кийин «Трубадурлар театры», «Монтансье театры» пайда болгон. Эң алгачкы водевилдер мазмуну, кейипкерлери балагандык буф­фонада аркылуу пантомима менен коштолгон («Арлекин – афиша жабыштыруучу», 1772; «Ар­лекин – тигүүчү», 1793, жана башкалар). Көрүнүктүү оюн-­зоок чебери француз Э. Скриб 150дөн ашык водевилди өзү жана башка авторлор менен бирге жазган («Улут­тук гвардиянын казармасындагы түн», 1815; «Жаңы Пурсоньяк», 1817; «Аюу жана паша», 1820; «Секретарь жана ашпоз», 1821; «Шарла­тандык», 1825; «Жаш жубайлардын бюджети», 1825, жана башкалар). Водевиль Россияда комедиялык операнын негизинде жанр катары XIX кылымдын башында пайда болгон. Эң биринчи водевилдин автору А. С. Грибое­дов («Өзүңдүн үй-бүлөң, же күйөөлүү колукту», «Ким ага-ини, ким эже-сиңди же жалгандын артынан жалган», 1823) болгон. Курч социал­дык сатира катары Чеховдун «Үйлөнүү той» пьесасын Е. Б. Вахтангов Москва көркөм сүрөт театрынын (МХТ) 3-студиясын­да (1920) койгон. Советтик мезгилдеги водевилдин чебери драматург В. Шкваркиндин «Бөтөн бала» ко­медиясын (1933) Москва сатира театры көп мамлекеттердин театр сахналарында көрсөткөн. Водевиль Кытай Эл Республикасы, Польша, Швеция жана башка мамлекеттердин театрларынын репертуарынан да орун алган.

К. Зарлыкова.