ДИАЛЕКТОЛОГИЯ

ДИАЛЕКТОЛО́ГИЯ (диалект жана диалектология) – тил илиминин диалектилерди изилдеп үйрөтүүчү жана иретке салуучу бөлүгү. Диалектология илими диалекто­графия (мүнөздөөчү) жана тарыхый диалектология деп бөлү­нөт. диалектология жолу меен диалектилерди үйрөнүү учур­дагы диалектилердин түзүлүш-аймактык жик­телиши, кайсы бир тилдин диалектилеринин фонетикалык системасы, грамматикалык түзүлүшү, сөздүк курамы жөнүндө ырааттуу маалымат берет. Жергиликтүү говор (айтым), диалектинин өзгөчөлүктөрү, ай­мактык таралыш чеги, изоглассасы лингвисти­калык география аркылуу аныкталат, коӊшу тилдер менен болгон мамилеси белгиленет. Диа­лектилерди мындай синхрондук үйрөнүү, аймак­тык таралышты салыштырып талдоо аны тары­хый-диахрондук жактан үйрөнүүгө жол ачат. Та­рыхый диалектология азыркы диалект, говорлордун түзүлү­шүн, тарыхый өнүгүшүн жазма эстеликтердин тили жана тарых, этнография, археологиянын маа­лыматтары менен айкалыштыра салыштырып изил­дейт. Тилдин диалектилерге бөлүнүшү байыркы замандан бери эле белгилүү. Тилдеги диалектилик өзгөчөлүктөр 19-кылымдан Батыш Европада, Россия­да элдик маданият, этнография, фольклор менен бай­ланышта изилденет. Диалектологиянын кийинки өнүгүшү тил илиминдеги младограмматика агымы менен тыгыз байланыштуу, к. Кыргыз диалектологиясы.