ДУБНИЙ

ДУ́БНИЙ (лат. Dubnium), Db – элементтердин мезгилдик системасынын V тобундагы хим. элемент. К. н. 105; ат. м. 262; туруктуу изотоп­тору жок. Терс электрдүүлүгү аныкталган эмес, окистенүү даражасы +5. Тантал ж-а ниобийдин аналогу. 255, 257, 259–262 массалык санга ээ болгон 6 изотобу белгилүү; эң туруктуусу ²⁶²Db (Т_1/2= 40 сек). Хим. касиеттери ж-дөгү алгачкы маалыматтарды 1970-ж. Ядролук изилдөөлөр­дүн бириккен ин-ту (ЯИБИ, Дубна ш., СССР) берген. ЯИБИде 1970-ж. ²⁴³Amди ²²Ne ядросу м­н бомбалоодон алынган. АКШнын Беркли ш­нда 1970-ж. ²⁴⁹Cfди ¹⁵N ядросу м-н бомбалоодон обл., Тростянецк р-ну, Гребениковка кыш.) – ²⁶⁰Db изотобу алынган. Д. салмактык санда алынган эмес, анын касиеттери саналуу гана атомдору б-ча изилденген. Анын хим. касиет­тери ЯИБИде резерфордийди аныктаган ыкма­ны өркүндөтүү м-н изилденген. Анткени ланта­ноиддердин учпай турган хлориддеринен гана эмес, учма хлориддеринен, мис., резерфордий­дин хлоридинен да бөлүнүп алынган. Элемент­тин ачылышы физ. гана эмес, хим. ыкмалар­дын жардамы м-н да аныкталган. Д. азырынча эч жерде колдонула элек. 1997-ж. Эл аралык теор. ж-а колдонмо химия союзунун (ИЮПАК) атайын к-тинин сунушу м-н Д. деп аталган.