ДУНАЙ

ДУНА́Й (нем. Donau, венгрче Duna, болгарча, сербче Дунав, чехче Dinaj, румынча Dunarea) – Батыш Европадагы эң ири дарыя. Узундугу 2850 км. Алабынын аянты 817 миң км². Германия, Сло­вакия, Венгрия, Хорватия, Сербия ж-а Черно­гория, Болгария, Румыниянын аймактары ар­кылуу агып өтөт. Шварцвальд тоосунун тармак­тарынан башталып, Венадан жогору карай көбүнчө тоолор аркылуу, андан Темир Дарбаза­га чейин (Румыния м-н Сербиянын чегинде)

Ортоңку Дунай.

Орто ж-а Төмөнкү Дунай түздүктөрү аркылуу агат. Кара деңизге куярда дельтаны түзүп, 3 айрыкка (гирлого) бөлүнөт. 300дөн ашык куй­масы бар (негизгилери: Драва, Тиса, Сава, Олт, Сирет, Прут). Жаз, жай айларында кирет, орточо чыгымы 6430 м³/сек. Жогорку агымына чейин кеме жүрөт. Борбордук ж-а Түштүк-Чыгыш Европаны байланыштырууда транспорттук мааниси зор. Темир Дарбазада ири Жердап ГЭСи, Австрия м-н Гер­маниянын аймагында ГЭС каскады бар. Балык (көбүнчө дельтасында) кармалат. Боюнда Регенс­бург (Германия), Линц, Вена (Австрия), Братис­лава (Словакия), Будапешт (Венгрия), Нови-Сад Белград (Сербия жана Черногория), Русе (Бол­гария), Брэила, Галац (Румыния), Измаиль (Ук­раина) ж. б. шаарлар жайгашкан. Дунай – эл аралык дарыя. 1948-жылкы конвенцияда Ду­найда кеме каттоо эркиндиги аныкталган; Ду­най дарыясына чектешпеген өлкөлөрдүн аскер кеме­леринин Дунай аркылуу өтүүсүнө тыюу салынган. Конвенция режимин сактоо боюнча (жээгиндеги өлкөлөрдүн) Дунай комиссиясы түзүлгөн.

Ад.: Вагин Н. Ф., Карминский М. С. Река Дунай. Л., 1960; Гидрологический справочник реки Дунай. 1921–1960, Будапешт, 1965.