БАЙГАЗИЕВ СОВЕТБЕК

БАЙГАЗИЕВ Советбек Орозканович. (6. 12. 1946, Нарын облусу, Жумгал району, Кайырма айылы) – филология илимдеринин доктору (2003), профессор (1996), академик (2022), Кыргыз Республикасынын Эл Жазуучусу (2020), Кыргыз Республикасынын билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер. (1997).

КМУнун филология факультетин бүтүргөн (1969). Кыргыз телекөрсөтүүсүндө редактор (1971-72), «Кыргызстан маданияты» гезитинде кабарчы (1975-77), КР УИАда илимий кызматкер (1977-85), Кыргыз педагогика илим-изилдөө институтунда сектор башчы, директордун орун басары болуп иштеген. (1985-93); И. Арабаев атындагы КМПУнун проректору. (1993-2002); Кыргыз билим берүү академиясынын вице-президенти. (2002-2018); 2018-жылдан тартыпКыргыз билим берүү академиясынын тарбия, социалдаштыруу жана мектептен сырткаркы кошумча билим берүү лабораториясынын башкы илимий кызматкери. .

Илимий, илимий-педагогикалык, окуу-усулдук, илимий-популярдуу, публицистикалык, таалим-тарбиялык, көркөм 80 китепке автор, кээсине авторлош, 400 макаланын ээси. “Манас” эпосунун рухий-адептик, патриоттук дөөлөттөрүн пропагандалоого чоң эмгек сиңирген. ЖОЖдор үчүн “Манастаануу” окуу китебинин жеке автору (2000, 2011-ж.). “Манастаануу” боюнча мугалимдер жана окуучулар үчүн 20 колдонмонун ээси. “Манас” эпосун мектептерде жана жогорку окуу жайларында окутуунун концепциясынын” түзүүчүсү (коллегияда кабыл алынган-2012). Адабият окуу программасындагы “Иниме кат” педагогикалык чыгармасынын өрнөгүндө миңдеген окуучулар тарбияланды. “Мектеп окуучуларын жана жаштарды тарбиялоонун концепциясынын”негизги автору (Коллегия кабыл алган-2014). “Улуу Манас баатыр – урпактардын патриоттук идеалы”, “Аялзаттын тунугу, ак жоолуктун улугу Каныкей – Ала-Тоолук кыздардын руханий-адептик маягы”, “Ак калпак кыргыз калкынын рухий-адептик маданиятынын асыл дөөлөттөрү” аттуу тарбия китептери министрликтин сунуштоосу менен республиканын мектептерине жайылтылды. “Адеп” предметинин программасынын (1-11 класс) жетекчиси. “Азыркы мектептеги тарбия: максаты, мазмуну жана технологиясы” аттуу методикалык китеби мектептеги тарбия ишине багыт берип, практикада пайдаланылууда. “Гумандуу педагогика”, ”Педагогикалык руханият”, “Билим берүүнүн жана тарбиялоонун философиясы” аттуу китептери мугалимдердин колдонмосуна айланган. “Ала-Тоодогу агартуу тарыхынын очерктери: 17-кылымдан 1917-жылга чейин”, “Нурмолдо-XIX кылымдын туңгуч агартуучусу” деген китептери агартуунун тарыхындагы “ак тактарды” изилдеп алып чыккан. “Адабий билим берүү концепциясынын”, анын “мамлекеттик стандартынын”, “Кыргыз адабияты” программасынын. “Педагогика“ энциклопедиясынын, “Антология педагогической мысли Киргизской ССР” аттуу китептердин авторлошу. Азыр колдонулуудагы 10- жана 11-класстар үчүн “Кыргыз адабияты” окуу китептеринин авторлорунун бири. 11-класстын “Кыргыз адабияты”окуу китеби Ташкентте басылып чыгып, Өзбекстандын кыргыз мектептеринде колдонулуп жатат. “Кыргыз совет адабиятынын тарыхы” эки томдук (1987,1990) 7 томдук “Кыргыз адабиятынын тарыхы”  фундаменталдуу эмгектердин авторлорунун бири. “XX  кылымдагы кыргыз драматургиясынын тарыхы” аттуу ЖОЖдор үчүн окуу куралы филология факультеттеринде колдонулат. Ушул эмгектердин бардыгы окуу-тарбия практикасында пайдаланылат. С.Байгазиев 1985-жылдан бери карай Нарын, Каракол, Бишкек шаарында мугалимдердин билимин жогорулатуу курстарында жана борбордун жогорку окуу жайларында, Улуттук компьютердик гимназияда “Кыргыз адабиятын окутуунун методикасы”, “XX кылымдагы кыргыз адабияты”, “Манастаануу”, “Адабияттын теориясы” боюнча лекцияларды жогорку деңгээлде окуп келди. “Мугалимге жети кат” аттуу китеби мугалимдер арасында популярдуу. Эгемендүүлүк жылдарында КББАнын вице-президенти катары жаңы муундагы окуу стандарттарын, окуу программаларын, окуу китептерин түзүүнү ийгиликтүү жетектеди.

Эмг.: Менин боз торгоюм, (Балдар үчүн). Ф., Мектеп, 1975; Жаңы мүнөздөр, жаңы конфликттер. Ф., Кыргызстан, 1980; Иниме кат. Ф., Мектеп, 1982. (Мектеп программасына кирген, 5 жолу басылып чыккан); Ала-Тоодогу агартуу тарыхынын кыскача очерки. Ф., 1985; Кыргыз тили жана адабияты окуу китептерине коюлуучу талаптар. Ф., 1986; Калем изи (монография). Ф., Мектеп, 1987;. Кыргыз совет адабиятынын тарыхы (негизги авторлордун бири). (2 томдук). Ф., Илим, 1987, 1990; Кыргыз адабияты: талдоолор жана ой жүгүртүүлөр (түзүүчү жана авторлош). Ф., Мектеп, 1991; Жазуучунун чыгармачылык индивидуалдуулугун мектепте үйрөнүү. Б., 1993; Улуу «Манас» улутубуздун дил жана тил бешиги. Б., 1995; Нурмолдо XIX кылымдын туңгуч агартуучусу жана даанышман педагогу. Б., 1995; «Сынган кылыч» романынын сыры эмнеде? КМПУнун басмасы, Б., 1998; ХХ кылымдагы кыргыз драматургиясынын тарыхы (монография). Б., Элпек, 2002; Кыргыз адабиятынын тарыхы, 6-том (авторлош). Б., Шам, 2004; Кыргыз адабий сынынын жана адабият таануусунун тарыхы, (авторлош). Б., Шам, 2006; “Унутулган” драмалар жана алардын драматургиялык процесстеги тарыхый-адабий мааниси (монография). Б., 2011; Усулдук жана публицистикалык эмгектери: Кыргыз адабиятынын программасы: 5-11-класстар үчүн (А.Муратов менен бирдикте). Б., Мектеп, 1993, 2003, 2006; Адеп сабагы 1-11-класстар үчүн окуу программасы (жетекчи жана авторлош). Б., Учкун, 2000; Манастаануу, ЖОЖдор үчүн окуу программасы. Б., Билим, 2013; Кыргыз адабияты, 10-класс үчүн окуу китеби (авторлош). Мектеп 1996, 200;. Кыргыз адабияты 11-класс үчүн окуу китеби (авторлош). Б., Кыргызстан, 1998, 2006; Кыргыз адабияты, 10-класс үчүн окуу китеби (авторлош). Т., 2005; Антология педагогической мысли Киргизской ССР (авторлош). Москва., Педагогика, 1988; Педагогика энциклопедиясы (авторлош). Б., Энциклопедия, 2003; Кыргыз тили жана адабияты окуу китептерине коюлуучу талаптар. Ф., Мектеп, 1987; .Педагогикалык тажрыйба: изденүүлөр жана табылгалар (авторлош). Ф., Мектеп, 1989; Мектепте жазуучунун чыгармачылык индивидуалдуулугун үйрөнүү: Мукай жана Жусуп. Б., Мектеп, 1993; Жазуучунун чыгармачылык индивидуалдуулугун мектепте үйрөнүү Б., 1993; Улуу «Манас» улутубуздун дил жана тил бешиги. Б., 1995; Нурмолдо XIX кылымдын туңгуч агартуучусу жана даанышман педагогу. Б., 1995; Гумандуу педагогика. Б., Алтын тамга, 2006; Мугалимге жети кат; Б., Нуска, 2007; Педагогикалык руханият. Б., Алтын тамга, 2008; Улуттук педагогиканын улуу устаты - И. Бекбоев. Б., Алтын тамга, 2010; Окутуунун жана тарбиялоонун философиясы; Б., 2012; Бектур Исаковдун педагогикасы, Б., Учкун, 2013; Манастаануу. Б., 2002; “Талант жана адабий прогресс” (монографиялык изилдөөлөр) Б., Алтын Тамга, 2012. ж.б.

Б. Сурапбаева.