ВЕНГРЛЕР

(өздөрүн м а д ъ я л а р деп аташат) – финн – угор тобундагы эли, Венгриянын негизги калкы. Румыния, Словакия, Сербия, Австрия, Черногория, Украина, Хорватия, Чехия, Словения ж. б. ӨлкӨлӨрдӨ жашашат, о. эле АКШ, Канада, Түш. Америка, Германия, Хорватия, Россия Бразилия, Австралия, Улуу Британия ж-а Нидерландда В-дин ири диаспоралары бар. Жалпы саны 14 млн адам, а. и. Венгрияда 9,9 млн (2011). Венгр тилинде сүйлөшөт. Негизинен католиктер. Б. з. 1-к-нда

Венгриянын аймагында кельт уруусу, кийинчерээк готтор, гунндар, аварлар, 6-к-дан славян уруулары жашаган. 9-к-дын аягында көчмөн малчы венгр уруулары Кама д-нын боюн, кийин Кара деӊиздин түндүгүн мекендеп, оногур м-н протоболгарлардын бийлиги астында болушкан. 895–96-ж. В. Карпатка жер которушуп, Ортоӊку Дунай д-нын боюна отурукташкан. 11-кда Венгрия мамлекети пайда болуп, католик динин кабыл алган. Венгр урууларынын – мадъярлардын Дунай д-нын боюнда жашаган славян ж. б. уруулар м-н аралашуусунун негизинде венгр эли калыптанган. Венгриянын аймагына кыпчактар, түрктөр, немецтер, француздар, италиялыктар ж. б. ар түрдүү элдердин өкүлдөрү көчүп келишкен. Алар м-н болгон байланыш В-дин материалдык ж-а рухий мад-тына таасирин тийгизген. В-дин көпчүлүгү өнөр жай тармактарында иштешет. Негизги кесиби – дыйканчылык ж-а мал чарбачылык. В-дин турак жайы өлкөнүн ар кайсы бөлүгүндө ар түрдүүчө. Мурда дубалы сокмо ыкмасы м-н топурактан, айрым аймактарда камыштан, жыгачтан тургузулуп, сырты ылай м-н шыбалган үйлөрдө, учурда кыштан, таштан ж. б. курулуш материалдарынан салынган үйлөрдө жашашат. Кийими – аялдар этеги кенен, бели кыналган юбка, жеӊи кенен, кыска тигилген көйнөк кийишкен. Элдин арасына башына чепец же жоолук салынмайынча чыгышкан эмес. Эркектер боз кендирден жасалган көйнөк, жилет, шым, башына чий калпак, губа (нооту пальто), сюр (арты тилик, саймаланган плащ), тон кийишкен. Тамак-ашы – негизинен эт (гуляш, паприкаша), дан азыктары, жашылчалар. Жүзүмдөн жасалган шарап, жемиш арагы – палинка, суусундук катары кара кофе колдонулат. Ш. Керимова.