ВАЙБХАШИКА

ВАЙБХА́ШИКА (санскритче: түшүндүрүү, баяндап жазуу) – будда салтындагы филос. мектеп; махаяна ж-а индуизм мектептеринин башкы оппоненти. Б. з. ч. 3–2-к-да түзүлгөн. Негиздөөчүсү Васумитра, эӊ ири теоретиги – Васубандху. Бул мектептин философиясы өткөндөгү, учурдагы, келечектеги аӊ-сезимдер м-н болмуштар агымын түзүүчү реалдуу түрдө жашап дхармалар ж-дөгү окууга таянат. Убакыттын бир ирмеми ичинде дхарма өзү пайда болууга, аракеттерди жасоого же кайсы бирлери м-н айкалышка кирүүгө ж-а кийинки дхармага жол берүү үчүн жоголууга үлгүрөт. Чексиз улана берүүчү бул процесс «дхармалардын толкуну» катары жазылат. Турмуштук агымдарда дайым айкын көрүнбөгөн, бирок башка дхармаларды толкундаткан, кабатырланткан, капаланткан дхарма (клеш) сөзсүз түрдө болуп турат. Ошондуктан дин-ыйман жактан тазалануу, демек, дхармаклештерди ж-а аваранды (бошонуунун интеллектуалдык тосмолорунан) түп-тамырынан жоготуу жан дүйнө ыӊгайлуулуктарын жаратат. Т. Абдылдабеков.