ВАВИЛОН

ВАВИЛО́Н (шумерче Кадингирра, аккадча Бабилу – «кудай дарбазасы» дегенден) – Байыркы Ж. Чыгыштагы ири шаар (б. з. ч. 3-миӊ жылдыктын экинчи жарымы – б. з. ч. 4-к.). Месопотамияда Евфрат д-нын жээгинен орун алган;

Иштар дарбазасы. Вавилон, б. з. ч. VI к. Реконструкция. Мамлекеттик музей (Берлин). В-дун урандылары азыркы Эль-Хилла (Ирак) ш-нын жанында. Б. з. ч. 2-миӊ жылдыктын башында шаар В. аморей урууларына өтүп, алардын башчысы Сумуабум мында өз династиясын (I Вавилон династиясы, б. з. ч. 1894–1595-ж.) негиздеген. Династиянын алтынчы өкүлү Хаммурапи (б. з. ч. 1792–50) бүткүл Месопотамия аймагын бирдиктүү мамлекетке бириктирип, В. дээрлик 1000 жыл бою анын борбору болуп турган. Б. з. ч. 1595-ж. В. хеттер, 1518-ж. каситтер тарабынан басып алынган. Б. з. ч. 1-миӊ жылдыктын башында В. Ассирия м-н арамей урууларынын бири халдейлердин ортосунда талашка түшкөн. 732-жылдан В. Ассирия державасынын курамына кирген. 689-ж. Ассирия падышасы Синахериб вавилондуктардын баш ийүүнү каалабагандыгы үчүн шаарды талкалоого буйрук берген. 680-ж. Синахерибдин жолун улантуучу Асархаддон тарабынан шаар кайрадан калыбына келтирилип, В. Ж. Чыгыштагы бай ж-а чоӊ шаарлардын бирине айланган. Шаардын түн.-батыш тарабында падышанын Чоӊ ак сарайы курулуп, ага жанаша атактуу Семирамиданын асма багы жайгашкан. Б. з. ч. 539-ж. В-ду Персия падышасы Кир II караткан. 5-к-дын экинчи жарымында В-до болуп кеткен Геродот: «Мен билген шаарлардын эӊ чоӊу гана эмес, эӊ ажайып көркөмү да»,– деп жазган. 331-ж. шаарды Александр Македонский басып алат. 312-ж. А. Македонскийдин кол башчысы Селевк I Никатор каратат да, шаар калкынын көп бөлүгүн В-дон анча алыс эмес жерге курдурган жаӊы борбор – Селевкияга көчүрөт. Ошондон кийин В. кедеринен кетип, б. з. 2-к-нда тарыхый ролун жоготот. Шаар жайгашкан жерде чакан кыштак гана калып, 624-ж. Кош-Өзөн аймагы арабдар тарабынан каратылган соӊ, ал да жок болгон. Кийинчерээк байыркы В. шаары жайгашкан жердин өзү да унутулган. Ад.: Геродот. История в девяти книгах. Л., 1972; Кленгель-Брандт Э. Путешествие в Древний Вавилон. М., 1979.