БӨЛЧӨК: нускалардын айырмасы
vol2_>KadyrM No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''БӨЛЧӨК ''' а р и ф м е т и к а л ы к – 1дин бир же бир нече барабар бөлүктөрүн (үлүштөрүн) туюндурган сан. | '''БӨЛЧӨК ''' а р и ф м е т и к а л ы к – 1дин бир же бир нече барабар бөлүктөрүн (үлүштөрүн) туюндурган сан. Бөлчөк ''a b'' (же ''a/b'') символу менен жазылат, мында ''а'' ж-а ''b'' – бүтүн сандар. Бөлчөктүн бөлүмү ''b'' канча барабар бөлүккө бөлүнгөнүн, ал эми алымы ''a'' ошол бөлүктөрдөн канчоо алынганын көрсөтөт. Эгер Бөлчөктүн алымы бөлүмүнөн кичине болсо, анда ''a/b'' Бөлчөгү дурус Бөлчөк, тескерисинче болсо буруш Бөлчөк, бөлүмү 10 санынын даражасы түрүндө көрсөтүлгөн Бөлчөк ондук Бөлчөк деп аталат. Эгер ''a/b'' Бөлчөгүнүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга көбөйтсөк, Бөлчөктүн чоӊдугу өзгөрбөйт. Ошондуктан, каалагандай ''a/b'' ж-а ''c/d'' Бөлчөктөрүн бирдей бөлүмгө келтирсе болот. Мындан сырткары, Бөлчөктүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга бөлүп, аны кыскарта алабыз. Натыйжада каалаган Бөлчөктү кыскарбас Бөлчөк түрүндө көрсөтсө болот. Бөлүмдөрү бирдей ''a/b'' ж-а ''c/b'' Бөлчөктөрүн төмөнкү эреже боюнча кошуп, кемитебиз:<br/>''b''<br/>''a c''<br/>''d''<br/>''c''<br/>''b''<br/>''a'' | ||
<br/>''b'' | <br/> .Бөлүмдөрү ар түрдүү ''a/b'' ж-а ''c/d'' Бөлчөктөрүн кошуп, кемитүү үчүн аларды жалпы бөлүмгө келтирүү, башкача айтканда ''b'' ж-а ''d'' сандарынын эӊ кичине жалпы бөлүнүүчүсүн табуу керек. | ||
<br/>''a c'' | |||
<br/>''d'' | |||
<br/>''c'' | |||
<br/>''b'' | |||
<br/>''a'' | |||
<br/> .Бөлүмдөрү ар түрдүү ''a/b'' ж-а ''c/d'' | |||
[[Category: 2-том]] | [[Category: 2-том]] | ||
08:15, 20 Май (Бугу) 2024 -деги абалы
БӨЛЧӨК а р и ф м е т и к а л ы к – 1дин бир же бир нече барабар бөлүктөрүн (үлүштөрүн) туюндурган сан. Бөлчөк a b (же a/b) символу менен жазылат, мында а ж-а b – бүтүн сандар. Бөлчөктүн бөлүмү b канча барабар бөлүккө бөлүнгөнүн, ал эми алымы a ошол бөлүктөрдөн канчоо алынганын көрсөтөт. Эгер Бөлчөктүн алымы бөлүмүнөн кичине болсо, анда a/b Бөлчөгү дурус Бөлчөк, тескерисинче болсо буруш Бөлчөк, бөлүмү 10 санынын даражасы түрүндө көрсөтүлгөн Бөлчөк ондук Бөлчөк деп аталат. Эгер a/b Бөлчөгүнүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга көбөйтсөк, Бөлчөктүн чоӊдугу өзгөрбөйт. Ошондуктан, каалагандай a/b ж-а c/d Бөлчөктөрүн бирдей бөлүмгө келтирсе болот. Мындан сырткары, Бөлчөктүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга бөлүп, аны кыскарта алабыз. Натыйжада каалаган Бөлчөктү кыскарбас Бөлчөк түрүндө көрсөтсө болот. Бөлүмдөрү бирдей a/b ж-а c/b Бөлчөктөрүн төмөнкү эреже боюнча кошуп, кемитебиз:
b
a c
d
c
b
a
.Бөлүмдөрү ар түрдүү a/b ж-а c/d Бөлчөктөрүн кошуп, кемитүү үчүн аларды жалпы бөлүмгө келтирүү, башкача айтканда b ж-а d сандарынын эӊ кичине жалпы бөлүнүүчүсүн табуу керек.