ВЬЕТНАМ СОГУШТАРЫ (1946–1954; 1964–1975).

ВЬЕТНА́М СОГУШТАРЫ (1946–1954; 1964–1975). Экинчи дүйнөлүк согушта Япония капи­туляциялангандан кийин, Хо Ши Мин жетек­теген вьетнамдык коммунисттер 1945-ж. август­та көзкаранды эмес Вьетнам Демокр. Респ-сы­нын (ВДР) түзүлгөндүгүн жарыялашат. 1946-ж. Франциянын Вьетнамдын үстүнөн контролун кайра калыбына келтирүү аракети согуштун башталышына алып келип, ВДРдин жетекчи­лиги кеңири масштабдагы партизандык аракет­терди баштайт. 1949-ж. Кытайда коммунисттер­дин жеңип чыгышы м-н, ВДР алардын кеңири колдоосуна ээ болот. 1953-ж. партизандар Дьен Бьен Фудагы аскердик базасын курчоого алы­шат. 1954-ж. Женевадагы Индикытай б-ча сүйлөшүүлөрдө согуштук аракеттерди токтотуу б-ча макулдашууга кол коюлуп, француздар ас­керлерин чыгарып кетишет ж-а мамлекет 17- параллель б-ча экиге бөлүнөт. Түш. Вьетнамда француздардын тарапкери император Бао Дай­дын бийлиги сакталган. Макулдашуу б-ча 1956-ж. бүткүл Вьетнамда шайлоо өткөрүлүп, бирдиктүү көзкаранды эмес мамлекетти түзүү сүйлөшүлгөн. Бирок, Түн. Вьетнамда коммунист­тер сов. типтеги тоталитардык режимди орно­тушкан. Түштүгүндө да ар кайсы саясий топ­тордун ортосунда күрөш күч алган. 1955-ж. Бао Дайдын премьер-министри Нго Динь Дьем им­ператорду кетирип, өзүн Вьетнам Респ-сынын президенти деп жарыялаган. Ал 1956-ж. шай­лоо өткөрүүдөн баш тартып, тышкы саясатта АКШга ыктай баштаган. Вьетнамда ага каршы согушка даярдана башташат. 1961-жылдан АКШ өкмөтү Түш. Вьетнамга аскер кеңешчиле­рин жөнөтө баштаган. Америкалыктардын ма-

кулдугу м-н өлкөдө төңкөрүштүн жүрүшүндө Нго Динь Дьем өлтүрүлгөн. 1964-ж. Тонкин булу­ңундагы түн. вьетнамдык согуш катерлери м-н амер. кемелердин ортосундагы кагылышуудан кийин, АКШнын президенти Жонсон 1965-ж. ВДРди бомбалоо тууралуу көрсөтмө берип, Түш. Вьетнамга аскер жиберет. 1968-ж. АКШнын 500 миңдик аскерине Түн. Корея, Таиланд, Филип­пин, Жаңы Зеландия, Австралиянын аскерле­ри кошулуп, Индикытай ж. а. согуш очогуна айланат. Амер. аскерлер жерг. элдерди масса­лык түрдө кырууга аракеттенишкен. Партизан­дык кыймыл күч алып, Вьетнамдагы согушка карата АКШнын өзүндө да нааразылыктар күч алган. 1968-ж. президенттикке шайланган Ник­сон Вьетнамдан аскерлерди чыгарып кетүүнү чечкен. 1973-ж. Парижде сүйлөшүүлөр башталып, ок атышууну токтотуу ж-а америкалыктарды чыгарып кетүү тууралуу макулдашууга кол кою­лат. 1975-ж. январда партизандар жалпы ча­буулга өтүшүп, 30-апрелде түш. вьетнамдык ас­керлер жеңилет. 1976-ж. бирдиктүү Вьетнам Соц. Респ. түзүлгөн. В. с-нда 1,5 млн вьетнамдар ж-а 58 миң америкалыктар курман болгон.