БЕЙШЕНАЛИЕВА Бүбүсара: нускалардын айырмасы
vol2_146_225_>KadyrM No edit summary |
м (1 версия) |
(Айырма жок)
|
08:55, 18 Февраль (Бирдин айы) 2025 -деги абалы
БЕЙШЕНАЛИЕВА Бүбүсара (17. 5. 1926, Чүй обл., Аламүдүн р-ну, Ташдөбө кыш. – 10. 5. 1973, Фрунзе) – атактуу балерина, кыргыз хореографиясын негиздөөчүлөрдүн бири, Кыргыз ССР эл арт. (1954), СССР эл арт. (1958). 1936–41-ж. Ленинград хореография окуу жайында окуган.

1948–49-ж. ошол эле окуу жайдын өнөр арттыруу классында айтылуу балет педагогу А. В. Вагановадан таалим алган. Б. 13 жашында кыргыз исквосунун Москвада өткөн 1- он күндүгүндө (1939) бийлеп

чыккан. 1941-жылдан Кыргыз мамл. опера ж-а балет театрынын солисти (1946-жылдан башкы солист). 1949-жылдан Фрунзе хореография окуу жайында педагогдук кесипте эмгектенген. Сахнада туңгуч ирет В. Власов м-н В. Ференин
«Селкинчек» (1943, балетмейстер Л. М. Крамаревский) балетинде Зайнуранын ролун аткаруу м-н профессионалдык чеберчилиги бар экенин көрсөткөн. Б-нын күчтүү хореогр. таланты «Чолпон» (комп. М. Раухвергер, балетмейстер Л.М. Крамаревский) балетинде ачык-айкын көрүнгөн. Кийинки аткарган негизги ролдору:

Л. Минкус , «Дон Кихот» балетинде Бүбүсара Бейшеналиева – Китри, У. Сарб агы ше в – Базиль. Мария, Зарема (Б. Асафьев, «Бахчисарай фонтаны», 1949), Одетта – Одиллия (П. Чайковский, «Ак куу көлү», 1950), Тао Хоа (Глиэр, «Кызыл гүл»), Каарман кыз (С. Рахманинов, «Жаз келатат», 1953), Айдай (М. Раухвергер, «Чолпон», 1953, 1958), Сайра (В. Власов, В. Фере,
«Ала-Тоо жазы», 1955), Аврора (П. Чайковский, «Уйкудагы сулуу», 1956), Зейнеп (К. Молдобасанов, Т. Окунев, «Куйручук», 1960), Фанни (И. Штраус, «Чоң вальс», 1961), Жульетта (С. Прокофьев, «Ромео жана Жульетта», 1962), Сильфида (Ф. Шопен, «Шопениана», 1966), Китри (Л. Минкус, «Дон Кихот», 1967), Асел (В. Власов, «Асел», 1967), Солистка (М. Равель, «Болеро», 1970) ж. б. Б. улуттук ж-а классикалык балет спектаклдеринде ар кыл мүнөздөгү образдардын бүтүндөй бир галереясын жараткан.
Ал кыргыз профессионалдык хореография өнөрүнүн калыптанышына ж-а азыркы деңгээлге көтөрүлүшүнө зор залым кошкон, жеке өзүнө тиешелүү аткаруучулук салттарын мураска калтырган. Б. чыг-лыгы телегейи текши өнүккөн балериналардын тобуна кошулат. Анын бийчилик өнөрү үчүн тубаса көрктүү келбетин, назиктик м-н кайраттуулуктун, кыймылдын таамайлыгы м-н эмоциялуулугунун айкалышы мүнөздүү. Артисттин ар бир аткарган ролунан сулуулуктун, назиктиктин, шаттыктын жаркын майрамына айланган. Б. кыргыздын балет искусствосун дүйнөнүн көп өлкөлөрүнө тааныткан. Ал катышкан «Чолпон» балет-фильми 60тан ашуун
өлкөдө коюлган. Ал о. эле Румынияда (1953),
Чехословакияда (1967), Канадада (1967), Азия ж-а Африканын айрым өлкөлөрүндө гастролдо болгон. Өзгөчө кыргыз иск-восу м-н ад-тынын Москвада өткөн 2-он күндүгүндө (1958) Б. москвалык көрүүчүлөрдүн, адистердин эң жогорку баасына арзыган. Башкы партиясын Б. аткарган «Асел» балети мыкты опералык ж-а балеттик спектаклдердин конкурсунда (1967) сыйлык алган, ошол эле ролду аткарганы үчүн Кыргыз ССРинин Токтогул атн. мамл. сыйл. татыктуу болгон (1970). Б. СССР Жогорку Советинин 6– 7-шайланышынын, Кыргыз ССР Жогорку Советинин 4–5-шайланышынын депутаты. Кыргыз мамл. иск-во ин-ту ж-а Бишкек ш-ндагы бир көчөгө ысымы берилген. Кыргыз сомунун 5 сомдук купюрасына анын сүрөтү басылган. Эмгек Кызыл Туу, «Ардак Белгиси» ордендери ж-а медалдар м-н сыйланган.
Ад.: Брудный Дм. Киргизский балетный театр. Ф., 1968; Уразгильдеев Р. Бүбүсара Бейшеналиева. Ф. 1971; Львов Н. Киргизский театр. М., 1953.
Б. Алагушов.