БЕЛАРУСТАР

БЕЛАРУСТАР – улут, Беларусь Респ-нын не­гизги калкы. Россия, Литва, Эстония, Украи­на, Казакстан, Польша, АКШ, Канада, Аргенти­на, Австралия, Улуу Британия, Франция ж. б­да жашашат. Жалпы саны 10 млн киши, а. и. 7904,6 миңи Беларуссияда (2000). Беларусь ти­линде сүйлөшөт, орус, поляк, литва тилдери да кеңири таралган. Дини – православие, о. эле 25% католиктер.

Б. орус ж-а украиндер м-н бирге чыгыш славяндар катары эсептелет. Б-дын эт­ностук негизин чыгыш славян уруулары – дре­гович, кривич, радимич, древлян, северян, во­лыняндар түзгөн. 9-к-да алар башка тектеш уруулар м-н бирге Киев Русунун курамына кир­ген да, байыркы орус эли болуп калыптанган. Феодалдык бытырандылыктан тартып 18-к-га чейин Беларуссиянын жери Улуу Литва княз­дыгына (13–14-к.), Речь Посполитага (16-к.) караган. 16-к-да беларусь эли негизинен калып­танып бүткөн. Польша бөлүштүрүлгөндөн ки­йин (18-к.) Россиянын курамына кошулуп, 19- к-дын аягында Б. улут катары түзүлгөн. Б. не­гизинен дыйканчылык, мал чарбачылык, бал­чылык м-н кесиптенишкен. Эркектери тизеси­не жеткен көйнөк, чыптама (камизелька), ке­нен шым, башына «брыль» (чий калпак), «ма­герка» (кийиз калпак), кышында «аблавуха» (тери, тон) кийип, түстүү жүн жиптен өрүлүп, учтары чачыланган кур байланат. Эркектердин кемсели ак түстө, жакасы ж-а этеги саймала­нып, көркөмдөлүп кооздолот. Аялдары «анда­рак» аталган юбка ж-а чыптама (гарсет) кий­ип, сыртынан саймаланган алжапкыч тагынып, түрдүү курларды байланган. Тамак-ашы неги­зинен ун, эт, сүт, жашылча-жемиш азыктары­нан даярдалып, а. и. картошкадан 200дөн ашык тамактын түрү, суусундук катары жемиштин ширеси, квас, чай, какао, кофе кеңири колдо­нулат. Б-дын өкүлдөрү Кырг-нда да жашашат. 1950– 80-ж. Кырг-нга 13 миңге жакын Б. келип оту­рукташкан. Кырг-нда жашаган Б-дын басым­дуу көпчүлүгү өз эне тилин орус тили деп эсеп­тешкен. 1999-ж. Чүй облусу ж-а Бишкекте жа­шаган 2701 беларустун 582и гана беларус ти­лин өз эне тили катары түшүнүшкөн. СССР ку­лагандан кийин (1991-ж.) ар кандай себептер м-н Кырг-ндагы Б-дын 78,6%и Беларуссияга кетишкен. 1992-ж. Минскиде өткөрүлгөн Б-дын 1-съездинен кийин (Кырг-ндан да делегаттар катышкан) Кырг-ндагы Б-дын «Свитанок» (1993) коомдук бирикмеси түзүлгөн. Ал Б-дын маданиятын сактоо ж-а жайылтуу, Кырг-нда­гы Беларусь Респ-сынын элчилигинин кызмат­керлери, согуш ж-а эмгек ардагерлери, Черно­быль авариясын жоюуга катышкандар, бела­рус этносунун чыгармачыл өкүлдөрү м-н жо­лугушуу, беларус жаштарына эне тилин, улут­тук үрп-адатын, салтын, улуттук тамак-ашта­рын, фольклорун үйрөтүү, аларды колдоо, би­лим берүү иштерин жүргүзөт. Жерг. беларус ди­аспорасынын өкүлдөрү кышында Святки (Ка­ляды), жазында Масленица ж-а Пасха, жайкы­сын Троица (Семих, Семуха), Иванов күнү (Ку­палье), түшүм майрамдарын майрамдашып, Дзя­ды (маркумдарды эскерүү) күнүн өткөрүшөт. Учурда Кырг-да 3200дөн ашык беларус улуту­нун өкүлдөрү ар кайсы тармактарда эмгекте­нишүүдө. Улуттар аралык мамилелерди чың­доого кошкон салымы үчүн Кырг-ндагы Б-дын «Свитанок» коомдук бирикмесинин Президен­ти А. С. Шут «Даңк» медалы м-н сыйланган (1999).