ДАЛАЙ ЛАМА XIV

ДАЛАЙ ЛАМА XIV, Т е н з и н Г ь я ц о – (6. 7. 1935-ж. т., Амдо провинциясы, Такцер кыш.) – будда ишмери, тибет элинин рухий ж-а саясий лидери. 3 жашында Д.-л. XIIIнүн

ордуна тандалып, Д.-л. XIV деп аталган. КЭР аскерлери Тибетти басып киргенде, 16 жаштагы Д.-л. XIV мамле­кет башчысынын милдетин мойнуна алган. 1954-ж. Пе­кинге келип, Мао Цзэдун м-н жолуккан. Бирок, Ти­бетте коммунисттик рефор­малар жүргүзүлгөн. 1959-ж. Лхаста элдик көтөрүлүш чыгып, аны Кытай армия­сы күч м-н баскан. Д.-л. XIV ж-а жеӊилген көтөрүлүшчүлөр Индияга чыгып кетүүгө арга­сыз болгон. Дхарамсалда (Индия, Химачал-Пра­деш штаты) Д.-л. XIV кайрадан КЭРге кошулуу­га макул болбогон тибеттиктерди колдоп, ти­бет өкмөтүн түзгөн. 1963-ж. Д.-л. XIV Тибеттин демокр. конституциясын иштеп чыккан. Конс­титуция б-ча жогорку бийлик Д.-л-дан Элдик ассамблеяга ж-а анын өкмөтүнө өткөн. Учурда тибеттик эмиграциялык администрацияда сая­сий бийликти Д.-л. эмес өкмөт м-н парламент жүргүзөт. Д.-л. расмий түрдө рухий функция­ларды жүргүзөт, бирок ошону м-н бирге ал улут­тук лидер катары каралат. Д.-л. XIV АКШ, Улуу Британия, Франция ж. б. көптөгөн өлкөлөрдүн жетекчилери м-н жолугуп, БУУга кайрылуу жасап, Тибеттин эгемендүүлүгү ж-дө проблема­ны тынчтык жолдор м-н чечүүгө аракеттенген. 1987-ж. КЭРдин курамындагы Тибет автономия­сын түзүүгө макулдугун билдирген. 1989-ж. бейпилдикти жаратуучу иштери үчүн Д.-л. XIVгө Нобель сыйлыгы ыйгарылган. Д.-л. XIVнүн ой­пикирлери, сунуштары «Жаӊы миӊ жылдык үчүн этика» китебинде (1999) чагылдырылган.