ДЕЗОКСИРИБОНУКЛЕИН КИСЛОТАСЫ (ДНК)

– бардык тирүү организмдердин, көпчүлүк

вирустарда тукум куугучтукту сактоочу нукле­ин к-таларынын бири. ДНК бардык клеткалар­да болуп, белоктун биосинтезин иретке салат. ДНК өсүмдүк ж-а жаныбар клеткаларынын яд­росундагы хромосомада чогулган. ДНК молеку­ласы коваленттик байланыш аркылуу бирик­кен нуклеотиддерден турат. Нуклеотиддердин курамына: азот негиздери, пурин (аденин же гу­анин) м-н пиримидин (тимин же цитозин), де­зоксирибоза, фосфор к-тасы кирет. Нуклеотид­ди н ыраат т у у л у гу ДНКнын биринчилик түзүлүшү деп аталат. Ар бири табигый ДНКнын биринчилик түзүлүшү, анын каси­етт ерин м үнөздө йт. 1953-ж. амер. окумуш­туулар Ж. Уотсон ж-а Ф. Крик ДНК моде­л и н анык т ашк ан.

Файл:ДЕЗОКСИРИБОНУКЛЕИ́Н КИСЛОТАСЫ (ДНК)62.png

ДНКнын кош спиралы­нын Уотсон – Крик су­нуштаган модели.

Бул модель б-ча ДНК оӊ оролгон, бири бирине карама-каршы багытталган эки полинуклеотид тизмектен турган спираль. Ал – ДНКнын экин­чилик түзүлүшү. Кант м-н фосфор к-талары спи­ралдын четтеринде, азот негиздери спиралдын ичинде перпендикулярдуу молекула огуна жай­гашкан. ДНКдагы эки тизмектеги негиздер суу­тек байланышы аркылуу биригет. Көпчүлүк орга­низмде ДНК эки тизмектүү түз сызыктуу же шакек формасында болот. ДНК полимераза ферментинин таасири астында пайда болот. ДНКнын биол. мааниси чоӊ. Ал тукум куугуч­туктун материалдык негизин түзөт; анда орга­низмдин түзүлүшү, өөрчүшү, белгилери ж-дөгү маалыматтар сакталат ж-а ал аркылуу укум­дан тукумга берилет.