ДЕКАН БӨКСӨ ТООСУ

ДЕКА́Н БӨКСӨ ТООСУ , Д е к а н (санскритче дакшина – түштүк) Индстан ж. а-нын ички бөлүгүн ээлейт; Индияда. Батыш ж-а Чыгыш Гат тоолору м-н чектешет. Аянты 1 млн км²дей.
Чыгышка карай 600–900 мден 300–500 мге че­йин жапыздаган тектирлүү түздүктөр басымдуу; ал түздүктөрдөн жетим тоолор ж-а дөбө-дөӊ- сөөлөр көтөрүлүп турат. Түн.-батышына супа сымал тоолуу-тепкичтүү структуралык-денуда­циялык рельеф мүнөздүү. Геол. жактан Д. б. т.

Индия платформасынын бир бөлүгү; ал негизи­нен архей м-н протерозойдун гнейс кристаллдык сланец, кварцит тоотектеринен түзүлүп, алар­ды гранит интрузиялары жиреп чыккан. Ай­магынын 52 миӊ км² жерин (негизинен түн.-ба­тышын) үбөлөндү латерит кыртышы ж-а ка­лыӊдыгы 1500–2000 мге жеткен, бор мезгили­нин аягында ж-а эоценде пайда болгон базальт катмары (трапп) жаап жатат. Климаты субэк­ватордук, муссондук. Ноябрдан мартка чейин серүүн кургакчыл, марттан майга чейин ысык кургакчыл, майдан ноябрга чейин ысык жаан­чыл климат өкүм сүрөт. Жылдык жаан-чачы­ны 500–700 мм, тоолордун айдарым капталда­рында 2500–3000 мм (көбү жайында жаайт). Майдын (эӊ жылуу айы) майдын орт. темп-расы 29–32°С, январдыкы 21–24°С. Ири дарыялары: Нарбада, Маханади, Годавари, Кришна, Каве­ри; негизинен сугатка пайдаланылат. Айдарым капталдарда жалбырагы күбүлмө муссон токою, борб. бөлүгүндө саванна ж-а сейрек токой, жаан­чачындан ыктоо калган Батыш Гат тоолорунда чөлдөшкөн саванна үстөмдүк кылат. Көп бөлүгү (аймагынын 60%) айдоо (дан эгиндери, пахта ж. б.). Ири шаарлары: Бенгалуру, Пуна, Хай­дарабат.