ДЕШТ-И КЫПЧАК

ДЕШТ-И КЫПЧА́К , К ы п ч а к т а л а а с ы – 11–16-к-дын жазма булактарынан белгилүү бол­гон, Борбордук Азиянын түн.-батышынан орун алган тарыхый-геогр. аймак. Түштүгүндө Аму- Дарыя м-н Сыр-Дарыянын төмөнкү алабынан баштап, түндүгү Урал тоолорунун жарымы, чы­гышында Батыш Алтай ж-а Иртыш өзөнүнүн эки өйүзү; батышы Дунайдын төмөнкү агымы­на чейинки жерлерди кучагына алган. Бул ата­лыш алгачкы ирет (1030) фарсы акыны На­сир-и Хосровдун дастанында эскерилет. Аймак­та башка калктар (огуз ж. б. тилдүү түрк уруу­лар, финн-угорлор ж. б.) жашаса да, кыпчак­тардын саясий ролунун өсүшүнөн улам фарсы тилинде Д.-и К. деп аталган. Орус жылнаама­ларында бул аймак «половец талаасы», «куман талаасы» деген ат м-н да белгилүү. Моӊгол чабуу­лунан кийин деле бул аймак өзүнүн атын сак­тап, Урал (Жайык) суусунун чыгыш жак бөлүгү Ак Ордого карайт. Бул аймакта жашашкан уруулардын көбү кийинчерээк О. Азия м-н Ка- закстан элдерин кураган түрк элдеринин кура­мына кирип, алардын этностук бөлүгүн түзгөн. <ParaBr>Ад.: Кудряшов К. В. Половецкая степь. М., 1948; Плетнева С. А. Половцы. М., 1990. О. Каратаев.