ДАВЛЕСОВ

ДАВЛЕСОВ (туурасы Дөөлөсов) Насыр (15. 3. 1929-жылы туулган, Чүй облусу, Кемин району, Кара-Булак айылы) – дирижёр, композитор, педагог, Кыр­гыз ССРинин искусствосуна эмгек сиӊирген ишмер (1967), Кыргыз ССР эл артисти (1974).

Бала чагында гармондо, мандолинада, комузда ой­ноп, алардын коштоосунда ырдаган. 1945-жылы Фрунзеде­ги М. Күрөӊкөев атындагы музыкалык-хореографиялык окуу жайынын, 1949-жылы П. И. Чайковский атындагы Москва мамлекеттик консер­ваториясынын дирижёрлук классында окуган. 1958– 62-жылдарда К. Орозов атындагы Кыр­гыз мамлекеттик эл аспаптар оркестринин дирижёру, башкы дирижёру, 1962-жылдан Кыргыз мамлекеттик опера ж-а балет театрынын дирижёру, бир эле мезгилде В. В. Маяковский атындагы Кыргыз кыз­-келиндер педагогикалык институтунун музыка кафедрасынын башчысы болуп иштеген. 1968-жылы Ленинграддын Киров атындагы опера ж-а балет театрында сыноодон өтүп, «Дон Кихот» балетине дирижёрлук кыл­ган. 1971-жылдан Кыргыз мамлекеттик искусство институту­нун ректору, 1978-жылдан профессор, 1983–85-жылдарда кайрадан Кыргыз опера ж-а балет театрында башкы дирижёр, 1985–94-жылдарда КМИИнин эл аспаптар ка­федрасынын башчы­сы. Анын чыгармачылыгы­на кыргыз фолькло­ру м-н тереӊ байла­ныш, музыкалык-компози­торлук каражатта­рынын таасындыгы

Н. Давлесов дирижёр­лук кылууда.

ж-а жеткиликтүүлүгү мүнөздүү. Давлесов солисттер, хор ж-а симфониялык оркестр үчүн «Биздин жер тууралуу ыр» (1957) кантатасынын, «Түбөлүк даӊк» апо­феозунун (1967), 300дөн ашык ыр, романс ж-а хорлордун, «Айкөл Манас» аспаптык чыгарма­сынын (1993), 14 кантатанын ж. б. автору. «Так­теке» симфониялык бийи (1958), вокалдык-симфониялык «Сел­кинчек» сүрөттөмөсү, «Чолпонбай жөнүндө бал­лада» (А. А. Александров атындагы күмүш медалга арзыган), «Аста-секин, колукту» музыкалык комедия­сы (1979), «Элес» симфониялык поэмасы (1988), «Кур­манбек» операсы (1979, либреттосу Ж. Садыков­дуку), «Жаштар кантатасы» (1978), «Колорату­ралык үн үчүн концерт» (1985), «Скрипка үчүн каприччио» (2005), «Марш жана патриоттук ырлар» (2006) ж. б. чыгармалары кеӊири бел­гилүү. Кыргыз эл аспаптар оркестри үчүн «Ток­тогулдун күүлөрү» сюитасын ж. б. жазган. «Ай­наш», «Саанчы жеӊе», «Кыргыз жери» ж. б. ырлардын, «Суусамыр өрөөнүндө», «Комуз күүсү» аттуу даректүү фильмдердин музыкасынын автору. П. Чайковскийдин «Евгений Онегин», Ж. Вердинин «Аида», М. Абдраевдин «Олжо­бай менен Кишимжан» операларын, К. Мол­чановдун «Макбет», Ж. Пуччининин «Богема», А. Хачатуряндын «Спартак», С. Прокофьевдин «Ромео жана Жульетта», М. Раухвергердин «Чолпон» балеттерин ж. б. бир катар классика­лык спектаклдерди койгон ж-а дирижёрлук кыл­ган. КРдин Гимнинин музыкасынын авторло­рунун бири (1992). Республикадагы жалпыга билим берүүчү мектептердин 1–4-класстарынын «Ыр­доо», «Музыка» окуу китебин (Аманбаев, Кой­гелдиева м-н бирге) жазган. 1999-жылы Кемин районунун Кемин шаарчасындагы №3 орто мек­тепке ысмы берилген. Кыргыз ССР Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты (1978). «Ардак Белгиси», Эмгек Кызыл Туу, I, III даражадагы Манас ор­дендери м-н сыйланган.

Ад.: Алагушов Б. Насыр Давлесов // Кыргыз компо­зиторлору. Ф., 1964; Насыр Давлесов. Б., 2004.