ДАВЛЕСОВ

ДАВЛЕСОВ (туурасы Дөөлөсов) Насыр (15. 3. 1929-жылы туулган, Чүй облусу, Кемин району, Кара-Булак – 13. 6. 2011, Бишкек) – дирижёр, композитор, педагог, Кыр­гыз ССРинин искусствосуна эмгек сиӊирген ишмер (1967), Кыргыз ССР эл артисти (1974).

Бала чагында гармондо, мандолинада, комузда ой­ноп, алардын коштоосунда ырдаган. 1945-жылы Фрунзеде­ги М. Күрөӊкөев атындагы музыкалык-хореографиялык окуу жайынын, 1949-жылы П. И. Чайковский атындагы Москва мамлекеттик консер­ваториясынын дирижёрлук классында окуган. 1958– 1962-жылдарда К. Орозов атындагы Кыр­гыз мамлекеттик эл аспаптар оркестринин дирижёру, башкы дирижёру, 1962-жылдан Кыргыз мамлекеттик опера жана балет театрынын дирижёру, бир эле мезгилде В. В. Маяковский атындагы Кыргыз кыз­-келиндер педагогикалык институтунун музыка кафедрасынын башчысы болуп иштеген. 1968-жылы Ленинграддын Киров атындагы опера жана балет театрында сыноодон өтүп, «Дон Кихот» балетине дирижёрлук кыл­ган. 1971-жылдан Кыргыз мамлекеттик искусство институту­нун ректору, 1978-жылдан профессор, 1983–1985-жылдарда кайрадан Кыргыз опера жана балет театрында башкы дирижёр, 1985–1994-жылдарда Кыргыз мамлекеттик искусство институтунун эл аспаптар ка­федрасынын башчы­сы. Анын чыгармачылыгы­на кыргыз фолькло­ру менен тереӊ байла­нышкан музыкалык-компози­торлук каражатта­рынын таасындыгы жана жеткиликтүүлүгү мүнөздүү.

Н. Давлесов дирижёр­лук кылууда.

Давлесов солисттер, хор жана симфониялык оркестр үчүн «Биздин жер тууралуу ыр» (1957) кантатасынын, «Түбөлүк даӊк» апо­феозунун (1967), 300дөн ашык ыр, романс жана хорлордун, «Айкөл Манас» аспаптык чыгармасынын (1993), 14 кантатанын жана башкалардын автору. «Так­теке» симфониялык бийи (1958), вокалдык-симфониялык «Сел­кинчек» сүрөттөмөсү, «Чолпонбай жөнүндө бал­лада» (А. А. Александров атындагы күмүш медалга арзыган), «Аста-секин, колукту» музыкалык комедия­сы (1979), «Элес» симфониялык поэмасы (1988), «Кур­манбек» операсы (1979, либреттосу Ж. Садыков­дуку), «Жаштар кантатасы» (1978), «Колорату­ралык үн үчүн концерт» (1985), «Скрипка үчүн каприччио» (2005), «Марш жана патриоттук ырлар» (2006) жана башка чыгармалары кеӊири бел­гилүү. Кыргыз эл аспаптар оркестри үчүн «Ток­тогулдун күүлөрү» сюитасын жана башкаларды жазган. «Ай­наш», «Саанчы жеӊе», «Кыргыз жери» жана башка ырлардын, «Суусамыр өрөөнүндө», «Комуз күүсү» аттуу даректүү фильмдердин музыкасынын автору. П. Чайковскийдин «Евгений Онегин», Ж. Вердинин «Аида», М.Абдраевдин «Олжо­бай менен Кишимжан» операларын, К. Мол­чановдун «Макбет», Ж. Пуччининин «Богема», А. Хачатуряндын «Спартак», С. Прокофьевдин «Ромео жана Жульетта», М. Раухвергердин «Чолпон» балеттерин жана башка бир катар классика­лык спектаклдерди койгон жана дирижёрлук кыл­ган. Кыргыз Республикасынын Гимнинин музыкасынын авторло­рунун бири (1992). Республикадагы жалпыга билим берүүчү мектептердин 1–4-класстарынын «Ыр­доо», «Музыка» окуу китебин (Аманбаев, Кой­гелдиева менен бирге) жазган. 1999-жылы Кемин районунун Кемин шаарчасындагы №3 орто мек­тепке ысмы берилген. Кыргыз ССР Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты (1978). «Ардак Белгиси», Эмгек Кызыл Туу, I, III даражадагы Манас ор­дендери менен сыйланган.

Ад.: Алагушов Б. Насыр Давлесов // Кыргыз компо­зиторлору. Ф., 1964; Насыр Давлесов. Б., 2004.