ДАНИКЕЕВ

ДАНИКЕЕВ Өскөн (21. 12. 1934-жылы туулган, Чүй облусу,

Сокулук району, Чоӊ-Жар айылы) – Кыргыз эл жазуучусу (1991). Москва тоо-кен институтун бүткөн (1956). 1956–62-жылдарда Кыргыз ССР эл чарба совети­нин көмүр өнөр жайы боюнча же­тектөөчү инженери, 1962–75-жылдарда ФПИде улук окутуу­чу, доцент, 1975–77-жылдарда СССР жазуучулар союзунун ал­дындагы Жогорку адабий курстун угуучусу, 1977– 84-жылдарда «Ала-Тоо» журналын­да бөлүм башчы, Кыргызстан жазуучулар союзунда ада­бий кеӊешчи, 1984–91-жылдарда союздун секретары, 1991–92-жылдарда адабий фондунун жетекчиси, 1984-жыл­дан Кыргызстандагы Тынчтык фондунун төрагасы. «Бакир» (1961), «Кыздын сыры» (1963), «Эне мээрими» (1968), «Өмүр белестери» (1970), «Кы­зыл аска» (1979), «Көз ирмемдеги өмүр» (1981), «Көкөй кести» (1982), «Мурас» (1990) ж. б. чы­гармалардын автору. 1940–90-жылдарда кыр­гыз коомчулугунун социалдык турмушун көркөм талдоого алып, актуалдуу заманбап ма­селелерди козгогон. Даникеев «Кыздын сыры» повести м-н журтчулукка чыныгы калемгер катары та­анылган. Анда жазуучу адам баласынын ыйык, улуу сезими – махабатты даӊазалаган. А. То­комбаев: «”Кыздын сыры” бул повесть эмес, кара сөз менен жазылган поэма... поэзия» деген. По­весть кыргыз адабиятында алгач өнөр жай темасына арналып, кенчилердин турмушун чагылдырган. 1981-жылы режиссер Жалил Соданбек повесть боюнча көркөм фильм тарткан. «Кызыл аска» повес­тинде жөнөкөй адамдын тагдыры, жашоо-ти­ричилиги, дүйнө таанымы, турмушка мамиле­си чагылдырылган. «Көз ирмемдеги өмүр» пове­стинде кыргыз элинин 19-кылымдагы социалдык, коомдук-саясий турмушу көркөм жалпыланат. Даникеевге «Көкөй кести» романы үчүн Кыргыз ССРи­нин Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылган (1986). Романда Улуу Ата Мекендик согуш жыл­дарында алыскы тоо арасында калган алты адамдын тагдыры көркөм талдоого алынган. Сынчылар К. Асаналиев, К. Артыкбаев, С. Жи­гитов, А. Эркебаев, К. Ибраимов бул чыгарма кыргыз адабиятындагы жаӊычыл роман экендигин белгилешкен. «Мурас» романында көркөм стиль м-н илимий стилди чебер айкалыштырган жазуучу­ну ата мурастарыбыздын таржымал-тагдыры түйшөлтөт. Элибиздин этногенези, диний ише­нимдери сыяктуу көйгөйлүү маселелер жазуу­чунун ой-толгоолору аркылуу кызыктуу берил­ген. 2005-жылы «Арман» аттуу роман-эссеси жарык көргөн. 1970-жылы биринчи жолу кыргыз тилинде «Сызма геометрия» аттуу окуу китебин жазган. 1974-жылы «Инженердик графика боюнча термино­логиялык сөздүктү» түзгөн. Анын орус тилинде «Сердце матери» (1968), «Юный Кутуйан» (1988), «Жизнь – мгновение» – «Юный Кутуйан» (М., 1989), украин тилинде «Видчай» (Киев, 1990), тажик тилинде «Рози нихон» (Душанбе, 1983) деген аталыштагы китептери жарык көргөн. Айрым чыгармалары чет тилдерге которулган. Достоевский, Лесков, Анкилов, Азиз Несин ж. б. жазуучулардын чыгармаларын кыргыз тилине которгон. «Ардак Белгиси», III даражадагы Ма­нас ордени ж-а медалдар м-н сыйланган.

С. Егимбаева.