ДАОСИЗМ

ДАОСИ́ЗМ – 1) байыркы философиялык, диний окуу­лардын бири. Ал б. з. ч. 6–5-кылымдарда Байыркы Кы­тайда пайда болгон. Даосизм окуусунун негиз салуу­чусу катары Конфуцийдин замандашы Лао-Цзы эсептелет. Даосизм окуусунун негизги түшүнүгү – Дао, ал Даосизм окуусунун философиялык идеясынын өзөгүн түзөт. Бул терминдин сөзмө-сөз мааниси кыргыздын байыркы дүйнө таанымы Теӊирчиликтин – «Жол» нуска наамасынын мазмунуна жакын. Даосизм «дүйнөнүн түпкү себеби», «ааламдын маӊы­зы», «жаратылыштын негизги мыйзамы» сы­яктуу теориялык жоболорду камтыйт. Даосизмди ар тарап­тан өнүктүргөн Конфуцийдин окуусунда «дао» деп, мыкты башкаруучунун жолун, ади­леттүүлүктү өркүндөтүүнүн жолун, ыйман-адеп ченемдеринин жыйындысын түшүнүшкөн. Дао­нун жолун жолдоо, табигый кубулуштарга ж-а процесстерге кийлигишпөө, табият м-н таттуу мамиледе болуу гана ийгиликке алып келет деш­кен. Ал эми «Дао Дэ Цзин» китебинде: бардык заттар өзүнүн «менчик» жолу – д а о аркылуу жаралат ж-а өзгөрөт, дүйнөдө өзгөрүлбөс эч нерсе жок, бардыгы теӊ ошол өзгөрүүлөрдүн жүрүшүн­дө өзүнүн карама-каршысына айланышат деген философиялык тыянак бар. Б. з-дын 2–3-кылымында Даосизм фи­лософиялык ж-а диний багыттарга бөлүнүп кеткен. 2) Кытай диндеринин бири, б. з. 2-кылымында пайда болгон. Даосизмдин негизги канондук жоболору: тео­логиясы м-н теориясы 5-кылымдын башталышында иштелип чыккан, Тан доорунда (10-кылымга чейин) ал мамлекеттик бийликтин өзгөчө колдоосунда бол­гон. Даосизм кытайдын расмий дини катары класси­калык дао философиясы м-н аралашып, элдик синкреттик (бирикме, бүтүн) окуу катары 20-кылымдын ортосуна чейин сакталып келген. Даосизмди жактоочулардын максаты – дүйнөдө түркүн түрдүү ыкмаларды: атайын мүнөз тамак-аш­тан тартып, ар кандай дарылоочу дене тар­бия көнүгүүлөрүнө чейинки ыкмаларды пай­далануу м-н адам өмүрүн узартууга жетишүү болгон.

Ад.: Ян Хин-шун. Древне-китайский философ Лао­цзы и его учение. М., 1950; Торчинов Е. А. Даосизм. СПб., 1998; Вэнь Цзянь, Горобец Л. А. Даосизм в современном Китае, СПб., 2005..