ДАСТАН

ДАСТАН – эпикалык жанр; Чыгыш элдеринин фольклору м-н адабиятындагы баатырдык же ро­мантикалык мүнөздөгү көлөмдүү поэма. Ыр тү­рүндө же кара сөз м-н жазылат; аткарууда кы­раатка, обонго салып айтуу кезектеше берет. Дастан баатырдык-фантастикалык темадагы жомок, уламыш, санжыралардан турат. Кара сөз тү­рүндөгүсүндө ыр, диалог же монолог эриш-ар­как жүрөт. Дастанды түркмөн, азербайжан, түрктөр о г у з - н а м е деп да атайт. 10–15-кылымдарда перс, тажик, өзбек, азербайжан адабиятында айрым ро­мантикалык поэмалар (мисалы, «Лайли-Мажнун», «Хосров-Ширин») ж-а эпикалык чоӊ поэмалар­дын главалары (мисалы, Фирдоусинин «Шахнаме­си») Дастан делген. Көпчүлүк Дастанды качандыр бир за­манда жеке адамдар чыгарып, элдин көркөм кенчине кирген элдик-поэтикалык Дастандан айыр­маланбай калган. Дастандын бул эки түрүнө теӊ ка­арманды идеалдаштыруу, апыртуу мүнөздүү. Профессионал адабиятта Дастан 16–18-кылымдарда кыйла өрүш алган. Кээ бир элде (өзбек, кара калпак, түрк, кыргыз ж. б.) Дастан азыр да жаралууда. Кыргыз фолькористикасы м-н адабият таануусунда фольклордук (мисалы, «Жаныш-Байыш», «Кур­манбек») ж-а адабий поэмаларды кээде Дастан деп атайт.