ДЕНЕ ТАРБИЯ СИСТЕМАСЫ

ДЕНЕ ТАРБИЯ СИСТЕМАСЫ – тарбиялоонун жалпы системасынын адамдын ден соолугун чыӊдоого ж-а дененин өсүшүнө арналган бөлүгү. Ал дене тарбиянын идеологиялык, илимиий-методикалык негиздерин, ошондой эле дене тарбия иштерин жүргүзүү­чү ж-а көзөмөлдөөчү уюмдардын, ишканалар­дын негизин түзөт. Ар бир экономикалык формацияда экономикалык түзүлүшкө ж-а коомдогу башкаруучу тап­тын идеологиясын чагылдырган дене тарбия сис­темалары түзүлгөн. Спарта дене тарбия сис­темасы б. з. ч. 8 – 9 кылымдарда Спартада (Байыркы Грекия) тарбиялоонун ж-а окутуунун мамлекеттик системасы болуп эсептелет. Анын максаты кул ээлөөчүлүк түзүлүшкө берилген күчтүү, турук­туу, эр жүрөк, кайраттуу, аскерди даярдоо бол­гон. Совет өкмөтүнүн алгачкы жылдарында «Спартак» Дене тарбия системасы пайда болгон. Бул система­нын авторлору Д. А. Крадман, В. Н. Песков ж-а М. Г. Собецкий чет өлкө системасын колдо­нуу керек, башкача айтканда спорттун бир түрү м-н көп ма­шыгууга болбойт деп үгүттөшкөн. Советтик Дене тарбия системасы СССРде Октябрь революциясынан кийин түзүлүп, эм­гекчилерди физикалык жактан өсүп-өнүктүрүүгө, дени сак жаш муундарды тарбиялоого чоӊ көӊүл бур­ган. Окумуштуу А. А. Зикмунддун жетекчили­ги астында «Советтик дене тарбия системасы» деген дене тарбия боюнча илимий адистерден турган топ түзүлүп, турмуш ж-а эмгек гигиенасы, табият күчтөрүн колдонуу, эмгек кыймылдары, дене тарбиялык көнүгүүлөр боюнча иш жүргүзүлгөн. Советтик педагог П. Ф. Лесгафттын Дене тарбия системасы көрүнүктүү орунду ээлейт. Ал «Мектеп жашындагы балдар үчүн дене тарбия боюнча жетектөө» деген ките­биндеги оюндарды баланы турмушка даярдай турган көнүгүүлөр м-н түшүндүргөн. Оюндар бал­дардын күчүнө ылайыктуу, туура, акырындык м-н өз учурунда татаалданып, эрежеси бузул­бастан туура аткарылышы зарыл ж-а оюнду балдар өздөрү уюштуруп, башкарганда гана на­тыйжалуу болорун белгилеген. Кыргызстанда советтик Дене тарбия системасынын негиздери сакталып ж-а өнүгүп ке­лет, к. Дене тарбия, Спорт.