КЫСКАРТУУЛАР

НЕГИЗГИ КЫСКАРТУУЛАР

а. – арал(ы), аралдар(ы) (энчилүү аттан кийин) а. а. – атап айтканда абс. – абсолюттук авиац. – авиациялык агр. – агрардык агротех. – агротехникалык ад-т – адабият адм.-айм. – администрациялык-аймактык адм. – администрациялык а. и. – анын ичинде арифм. – арифметикалык арх. – архитектор арх-ра – архитектура астр. – астрономиялык ат. м. – атомдук массасы атм. – атмосфера, атмосфералык ат. н. – атомдук номери ат. с. – атомдук салмагы атн. – атындагы а. ч. – айыл чарба, айыл чарбасы ар. – арабча б. а. – башкача айтканда б. з. – биздин замандын б. з. ч. – биздин заманга чейинки бийикт. – бийиктиги борб. – борбордук ботан. – ботаникалык бурж. – буржуазиялык бухг. – бухгалтериялык б-ча – боюнча б. эрүү – балкып эрүү вет. – ветеринариялык гал. – галерея(сы) ген. – генетикалык геод. – геодезиялык геом. – геометриялык геофиз. – геофизикалык граммат. – грамматикалык голл. – голландиялык гр. – грекче гражд. – граждандык д. – дарыя, дарыясы, дарыялары (энчилүү аттан кийин) демокр. – демократиялык, демократтык деӊиз деӊг. – деӊиз деӊгээлинен дипл. – дипломатиялык д. у. с. – дагы ушул сыяктуу ж. – жыл, жылы, жылдар, жылдары ж-а – жана ж. б. – жана башка, жана башкалар жерг. – жергиликтүү ж-дө – жөнүндө ж. т. – жылы туулган ж. у. с. – жана ушул сыяктуу ж. ч. – жыл ченде, жылдар ченде ж. чейин – жылга чейин, жылдарга чейин Ж. Чыгыш – Жакынкы Чыгыш з-д – завод европ. – европалык ил. – илимий илимд. – илимдеринин ил.-из. – илим-изилдөө илл. – иллюстрация инж. – инженердик ин-т – институт информ. – информациялык иск-во – искусство итал. – италиялык к. – кара (шилтеме берилгенде), кылым (цифрадан кийин) катар н. – катар номери киберн. – кибернетикалык к-т – комитет комп. – композитор констр. – конструктор, конструкция(лык) конф-я – конференция концент. – концентрация, концентрацияланган корр. мүчө – корреспондент мүчө(сү) коэфф. – коэффициент к-та – кислота кырг. – кыргызча Кырг-н – Кыргызстан кыш. – кыштак, кыштактары (энчилүү аттан кийин) лабор. – лабораториялык; лаборатория лат. – латынча лингв. – лингвистикалык мад-т – маданият макс. – максимум мамл. – мамлекеттик матем. – математикалык матер. – материалисттик мед. – медициналык мех. – механикалык мин. – минимум, минимуму мис. – мисалы млн – миллион млрд – миллиард м-н – менен мол. – молекулалык муз. – музыкалык нем. – немисче О. Азия – Орто Азия обком – облустук комитет обл. – облус, облустук, облустары о. кылым – орто кылым орг. – органикалык о. эле – ошондой эле орт. – орточо ө. ж. – өлгөн жылы ө. ж. б. – өлгөн жылы белгисиз п. а. к. – пайдалуу аракет коэффициенти парт. – партиялык пед. – педагогикалык полигр. – полиграфиялык проф. – профессор (энчилүү аттан кийин) публ. – публицистикалык райком – райондук комитет ревком – революциялык комитет рев-я – революция ред. – редакциялык реж. – режиссёр (энчилүү аттан кийин) респ. – республикалык; республика(сы) р-н – район (энчилүү аттан кийин) салм. – салмагы санит. – санитариялык симф. – симфониялык сов. – советтик Сов. Союз. Баатыры – Советтер Союзунун Баатыры соц. – социалисттик социол. – социологиялык Соц. Эмг. Баатыры – Социалисттик Эмгектин Баатыры с. салм. – салыштырма салмагы сыйл. – сыйлыгы, сыйлыгынын, сыйлыгына сыйымд. – сыйымдуулук, сыйымдуулугу темп-ра – температура тектон. – тектоникалык термод. – термодинамикалык теор. – теориялык тех. – техникалык т. ж. б. – туулган жылы белгисиз трансп. – транспорттук трлн – триллион түн. – түндүк түш. – түштүк уз. – узундук, узундугу ун-т – университет физ. – физикалык филос. – философиялык ф-ка – фабрика фонет. – фонетикалык фр. – французча, франциялык ф-т – факультет хим. – химиялык хирург. – хирургиялык чыг-лык – чыгармачылык ш. – шаары, шаарлары (энчилүү аттан кийин) шаарком – шаардык комитет шааратком – шаардык аткаруу комитети Ы.Чыгыш – Ыраакы Чыгыш эвол. – эволюциялык экон. – экономикалык эмг. сиӊ. арт. – эмгек сиӊирген артист эмг. сиӊ. ишмер – эмгек сиӊирген ишмер эрүү t – эрүү температурасы Эскертүү: аягы -графиялык, -логиялык болуп аяктаган сөздөрдүн «афиялык», «огиялык» деген бөлүктөрү кыскартылып жазылат, мис., физиол., морфол., кинематогр., литогр. ж. б.\

БАШ ТАМГАДАН КЫСКАРТУУ (аббревиатура)

ААК – Ачык акционердик коом АБС – Автоматтык башкаруу системасы АЖТ – Автоматтык жөндөө теориясы АК – Акционердик коом АКШ – Америка Кошмо Штаттары АО – Автономия облус АССР – Автономия Советтик Социалисттик Республика АТС – Автоматтык телефон станциясы АЭС – атомдук электр станциясы БАК – Борбордук Аткаруу Комитети БГУ – Бишкек гуманитардык университети ББАК – Бүткүл Россиялык Борбордук Аткаруу Комитети БК – Борбордук Комитет БКО – Балдар клиникалык ооруканасы БУУ – Бириккен Улуттар Уюму ГФР – Германия Федерация Республикасы ГЭС – гидроэлектр станциясы ЕККУ (ОБСЕ) – Европалык Коопсуздук Кызматташтык Союзу ЖАК – Жабык акционердик коом ЖАМУ – Жалал-Абад мамлекеттик университети ЖОЖ – Жогорку окуу жайы ЖЧК – Жоопкерчилиги чектелген коом ЖЭБ – жылуулук-электр борбору ЖЭС – жылуулук-электр станциясы ЗСФСР – Закавказье Советтик Федерациялык Социалисттик Республикасы ИА – Илимдер академиясы ИДП – ички дүӊ продукция(сы) ИИИ – илим-изилдөө институту ИИМ– ички иштер министрлиги ИТП – илимий-техникалык прогресс ИТР – илимий-техникалык революция КАУ – Кыргыз агрардык университети КАЧИ – Кыргыз айыл чарба институту КАУ – Кыргыз агрардык университети КМДТИ – Кыргыз мамлекеттик дене тарбия институту КМИИ – Кыргыз мамлекеттик искусство институту КМКТАУ – Кыргыз мамлекеттик курулуш, транспорт ж-а архитектура университети КММА – Кыргыз мамлекеттик медицина академиясы КММИ – Кыргыз мамлекеттик медицина институту КМПУ – Кыргыз мамлекеттик педагогикалык университети (И. Арабаев атн.) КМУ – Кыргыз мамлекеттик университети КМШ – Көз карандысыз мамлекеттер шериктештиги КП – Коммунисттик партия КПСС – Советтер Союзунун Коммунисттик партиясы (Коммунистическая Партия Советского Союза) КР – Кыргыз Республикасы КРСУ – Кыргыз-Россия славян университети КТМИ – Кыргыз тоо-кен-металлургия институту КУГБ – Кыргызстан улуттук гематология борбору КУТУ – Кыргыз улуттук техникалык университети КУУ – Ж. Баласагун атн. Кыргыз улуттук университети КЭР – Кытай Эл Республикасы КЭУ – Кыргызстан эл аралык университети ЛКЖС – Лениндик Коммунисттик Жаштар Союзу ЛТМОИ (ЛИТМО) – Ленинграддагы так механика ж-а оптика институту МАК – Мамлекеттик акционердик коом МИ – Математика институту МИКИ – В. В. Куйбышев атн. Москва инженердик курулуш институту ММК – Массалык маалымат каражаттары ММУ – Москва мамлекеттик университети МНХТИ (МИТХТ) – Ломоносов атн. Москва назик (тонкий) химия технология институту МСКИ – Механика ж-а сейсмотуруктуулук курулмалары институту МТЖОЖ – Москва техникалык жогорку окуу жайы МЭИ – Москва энергетика институту НАТО – NATO (North Atlantic Treaty Organization), Түндүк Атлантикалык келишим уюму (ТАКУ) НМУ – Нарын мамл. университети ОИБ – Онкология илимий борбору ОМПИ – Ош мамлекеттик педагогикалык институту ОХИ – Органикалык химия институту ОшМУ – Ош мамлекеттик университети ОшТУ – Ош технология университети РКО – Республикалык клиникалык оорукана РКП(б) – Россия Коммунисттик партиясы (большевиктер) (Российская Коммунистическая партия (большевиков) РМИА – Россия медицина илимдер академиясы РСФСР – Россия Советтик Социалисттик Федерация Республикасы Союзу (Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика) РФ – Россия Федерациясы СССР МИА – СССР Медицина илимдер академиясы СССР – Советтик Социалисттик Республикалар Союзу (Союз Советских Социалистических Республик) ТАР – Түштүк Африка Республикасы ТашПИ – Ташкент педагогикалык институту ТИМ – Тышкы иштер министрлиги ТКЭС – Табиятты Коргоонун Эл аралык Союзу ТФМИ – Тоо-тектердин физикасы ж-а математикасы институту УАК – Улуттук авиакомпания УИА – Улуттук Илимдер Академиясы УКТБ – Улуттук кардиология ж-а терапия борбору УОБ – Улуттук онкология борбору УТРК – Улуттук телерадио компаниясы УФБ – Улуттук фтизиатрия борбору УХБ – Улуттук хирургия борбору ФАП – фельдшер-акушердик пункт ФИ – Физика институту ФМИ – Физика-математика институту ФПИ – Фрунзе политехника институту ФХИ – Физикалык химия институту ХХТИ – Химия ж-а химиялык технология институту ШКО – Шаардык клиникалык оорукана ЭББПИИ (ИИМОП) – Эл аралык билим берүү программаларын интеграциялоо институту ЭВФ – Эл аралык валюта фонду ЭКС – Эл Комиссарлар Совети ЭКЮ – Европа Союзунун валюта бирдиги ЭЭМ – электрондук эсептегич машина ЮНЕСКО – UNESCO (United Nations Educational Seientific and Cultural Organization) Бириккен Улуттардын билим берүү, илим жана маданият боюнча уюму

ЧЕН БИРДИКТЕРИНИН ШАРТТУУ БЕЛГИЛЕРИ

А – ампер Е – ангстрем а. б. – астрономиялык бирдик айл/мин – минутасына айланышы а. к. – ат күчү А.с – ампер-саат В.с – вольт-ампер В – вольт Вб – вебер Вт – ватт Втс – ваттсаат г – грамм га – гектар Гб – гильберт гл – гектолитр Гн – генри гПа – гектопаскаль (атмосфера басымы менен) Гс – гаусс Гц – герц г-экв – грамм-эквивалент дал –декалитр дБ – децибел Дж – джоуль дин – дина дм – дециметр дмилясы – деӊиз милясы ж. жылы – жарык жылы К – Кельвин Кл – кулон кал – калория кар – карат кВт – киловатт кВтс – киловаттсаат кг – килограмм кгк – килограмм күч кд – кандела ккал – килокалория км – километр кмоль – киломоль кэВ – килоэлектронвольт л – литр лк – люкс лм – люмен м – метр м. а. б. – массанын атомдук бирдиги МВт – Мегаватт мг – миллиграмм МГц – Мегагерц мин – минута мкм – микрометр Мкс – максвелл мкс – микросекунда млн – миллион млрд – миллиард мм – миллиметр МОм – Мегом Н – ньютон нм – нанометр нсек – наносекунда нт – нит Ом – ом пс – парсек пФ – пикофарада рег бр. т – рег брутто тонна Р – рентген рад – радиан с – саат °С – Цельсий градусу сек – секунда сСт – сантистокс См – сименс см – сантиметр сП – сантипуаз Ст – стокс ср – стерадиан суу мам. мм – суу мамычасынын миллиметри сым. мам. мм – сымап мамычасынын миллиметри т – тонна тк – тонна-күч Тл – тесла түй. – түйүн Ф – фарада ц – центнер Э – эрстед эВ – электронвольт

БИРДИКТЕРДИН АТТАРЫН ТҮЗҮҮЧҮ МҮЧӨЛӨРДҮН КЫСКАРТЫЛГАН БЕЛГИЛЕРИ

а – аттоо... (10–18) Г – гига... (109) г – гекто... (102) д – деци... (10–1) да – дека... (10) к – кило... (103) М – мега... (106) м – милли... (10–3) мк – микро... (10–6) н – нано... (10–9) п – пико... (10–12) с – санти... (10–12) Т – тера... (1012) Ф – фемто... (10–15)

БИБЛИОГРАФИЯЛЫК КЫСКАРТУУЛАР (кыргызча, орусчасы аралаш берилди)

авт. – автор ад. – адабият б. – бети бас. – басылышы б. г. – без года библ. – библиография билд. – билдирүү биогр. – биография б. м. – без места бюл. – бюллетень в. – выпуск г. – год дисс. – диссертация Докл. – доклады, докладдар доп. – дополнение, дополнительный ж. – жыл ж. белгисиз – жылы белгисиз жооп. ред. – жооптуу редактор загл. – заглавие Зап. – Записки Изв. – Известия Источн. – Источники Каб. – Кабарлар мазм. – мазмуну огл. – оглавление отв. ред. – ответственный редактор отт. – оттиск прил. – приложение Полн. собр. соч. – Полное собрание сочинений публ. – публикация ред. – редактор реф. – реферат рец. – рецензия сб. – сборник сер. – серия соавт. – соавтор Собр. соч. – Собрание сочинений Соч. – Сочинения с. – страница т. – том Танд. чыг. – Тандалган чыгармалар Тр. – Труды Уч. зап. – Ученые записки ч. ж. белгисиз – чыгарылган жылы белгисиз Чыг. – Чыгармалар Чыг. тол. жыйн. – Чыгармалардын толук жыйнагы шер. авт. – шериктеш автор эвол. – эволюция (лык) Эмг. – Эмгектер