ДОВЖЕНКО

ДОВЖЕ́НКО Александр Пет­рович [30. 8 (11. 9). 1894, азыркы Чернигов облусу, Сосницы кыштагы – 25. 11. 1956, Москва] – укра­ин кинорежиссёру, жазуучу, кинодраматург, РСФСРдин эл артисти (1950). 1914-жылы мугалимдер институтун бүтүргөн. Октябрь революциясынан кийин Украина эл агартуу комиссариатында иштеп, сүрөтчү катары гезит-журнал ишине катышкан. «Реформатор Вася» фильмине (1926) сценарий жазып, ага режиссёр болгон. Довженконун таланты өзгөчө «Звенигора» фильминен (1928) айкын көрүнгөн. Анын тарыхый-революциялык «Арсенал» (1929), Украинадагы коллективдештирүүнү көр­сөткөн «Жер» (1930), алгачкы үндүү «Иван» (1932) жана граждандык согуш темасындагы «Щорс» (1939; СССР мамлекеттик сыйлыгы, 1941) фильмдери көрүүчүлөргө кеңири белгилүү. Улуу Ата Мекен­дик согуш жылдарында аскер кабарчысы болуп жүрүп, публицистика, макала, очерк, аңгемелер жазган. «Боштондукка чыгаруу» (1940), «Биздин совет­тик Украина үчүн салгылаш» (1943) жана башка даректүү фильмдери – публицистикалык кинонун мыкты үлгү­лөрүнөн. Согуштан кийин Довженко «Гүлдөгөн өмүр» аттуу пьеса жана сценарий жазып, ал боюнча «Мичурин» (1949; СССР мамлекеттик сыйлыгы, 1949) филь­мин тарткан. Довженкого «Деңиз жөнүндө поэма» (1959) фильминин сценарийи үчүн Лениндик сыйлык ыйгарылган (1959; өлгөндөн кийин). ВГИКте сабак берген. Довженко кино өнөрүнүн өнүгүшүнө чоң салым кошкон. Киевдеги көркөм фильмдер сту­диясы Довженконун ысмында. Ленин, Эмгек Кызыл Туу ордендери жана медалдар менен сыйланган.

Чыг.: Собр. соч., т. 1–4. М., 1966–1969.

Ад.: Эстетические уроки Довженко // Не иллюст­рация – открытие. М., 1969; Барабаш Ю. Довженко. М., 1968.