ДИФФУЗИЯ: нускалардын айырмасы
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''ДИФФУ́ЗИЯ''' (лат. diffusio – таралуу, жайы­луу) – түрдүү концентрациядагы заттардын атом, молекулаларынын жылуулук кыймылынын на­тыйжасында аралашуу процесси. Диффузия газ, суюк, катуу нерселерде болот. Диффузия кубулушуна ар баш­ка тектүү заттар гана эмес, бир заттын молеку­лалары да катышат. Газдарда | '''ДИФФУ́ЗИЯ''' (лат. diffusio – таралуу, жайы­луу) – түрдүү концентрациядагы заттардын атом, молекулаларынын жылуулук кыймылынын на­тыйжасында аралашуу процесси. Диффузия газ, суюк, катуу нерселерде болот. Диффузия кубулушуна ар баш­ка тектүү заттар гана эмес, бир заттын молеку­лалары да катышат. Газдарда диффузия суюк, катуу нерселерге караганда тезирээк жүрөт. Бөлүкчө­лөр тыгыздык азаюучу багыт боюнча которулат, башкача айтканда газдын диффузия агымы (''I'') анын терс белги м-н алынган тыгыздык градиентине: <sup>'''''dp'''''</sup> '''формула''' ке түз пропорциялаш: '''''I=–D <sub>dx</sub>''''' , мында ''D –'' диффузия коэффициенти. Бул туюнтма Фик закону деп аталат. Суюктукта мо­лекулалар ортосундагы аралык молекуланын өлчөмүнө жакын ж-а молекулалар термелүү кый­мылында болот. Коңшу молекуладан кошумча энергия алган молекула кандайдыр ''d'' аралыгы­на «секирет» (перескок) ж-а төмөнкүдөй тар­типтеги чоңдук: '''''D'' =τ0 | ||
τ0 | ''exp (–W/kT),''''' мында ''d –'' молекулалар арасындагы орточо аралык, ''r'' – «се­кирүүлөр» ортосундагы «отурукташуу» убакты­сы, ''W – активдешүү энергиясы,'' '''τ<sub>0 </sub>–''' отурукташ­кан молекуланын термелүүсүнүн орточо мезги­ли. Суюктуктардын диффузия коэффициентинин температурага көз карандылыгы эксперименттен далилденген. Катуу нерселерде диффузия кристаллдык түзүлүш кем­тигине өтө көз каранды. Катуу нерсенин темп­ература ж-а энергияга көз карандылыгы суюктукка салыштырганда кыйла жогору. Микроскопия­лык теория боюнча диффузия атомдордун боштуктарга се­кирүү механизми м-н түшүндүрүлөт. Крис­таллдык торчодогу атомдор боштукка (вакан­сия) потенциалдык тосмо аркылуу өтөт, кайра баштапкы абалына келгенче коңшу атомдорго энергиясынын ∆''E'' бөлүгүн берет. Катуу заттар үчүн диффузия коэффициенти: '''''D ='' ⎜ ⎝ 0 ⎟ ''exp (– W/kT),''''' мында ''W=U + ∆E'' – энергиясы, ''а'' – торчонун турактуу­су, '''τ<sub>0</sub>''' – кристалл торчосунун атомдорунун тер­мелүү мезгили, ''U'' – боштук энергиясы. Электр талаасынын таасири м-н заряддалган бөлүкчө­лөрдүн диффузиясы – э л е к т р-д и ф ф у з и я с ы жүрөт. Басымдын градиенти пайда кылган диффузия б а р о д и ф ф у з и я деп аталат. Көптөгөн технологиялык ж-а биологиялык процестердин негизинде диффузия кубулушу жатат. | ||
''exp (–W/kT),'' мында ''d –'' молекулалар арасындагы орточо аралык, ''r'' – «се­кирүүлөр» ортосундагы «отурукташуу» убакты­сы, ''W – активдешүү энергиясы,'' τ<sub>0 </sub>– отурукташ­кан молекуланын термелүүсүнүн орточо мезги­ли. Суюктуктардын | |||
[[Категория:3-том, 86-170 бб]] | [[Категория:3-том, 86-170 бб]] | ||
05:39, 17 Апрель (Чын куран) 2025 -деги абалы
ДИФФУ́ЗИЯ (лат. diffusio – таралуу, жайылуу) – түрдүү концентрациядагы заттардын атом, молекулаларынын жылуулук кыймылынын натыйжасында аралашуу процесси. Диффузия газ, суюк, катуу нерселерде болот. Диффузия кубулушуна ар башка тектүү заттар гана эмес, бир заттын молекулалары да катышат. Газдарда диффузия суюк, катуу нерселерге караганда тезирээк жүрөт. Бөлүкчөлөр тыгыздык азаюучу багыт боюнча которулат, башкача айтканда газдын диффузия агымы (I) анын терс белги м-н алынган тыгыздык градиентине: dp формула ке түз пропорциялаш: I=–D dx , мында D – диффузия коэффициенти. Бул туюнтма Фик закону деп аталат. Суюктукта молекулалар ортосундагы аралык молекуланын өлчөмүнө жакын ж-а молекулалар термелүү кыймылында болот. Коңшу молекуладан кошумча энергия алган молекула кандайдыр d аралыгына «секирет» (перескок) ж-а төмөнкүдөй тартиптеги чоңдук: D =τ0 exp (–W/kT), мында d – молекулалар арасындагы орточо аралык, r – «секирүүлөр» ортосундагы «отурукташуу» убактысы, W – активдешүү энергиясы, τ0 – отурукташкан молекуланын термелүүсүнүн орточо мезгили. Суюктуктардын диффузия коэффициентинин температурага көз карандылыгы эксперименттен далилденген. Катуу нерселерде диффузия кристаллдык түзүлүш кемтигине өтө көз каранды. Катуу нерсенин температура ж-а энергияга көз карандылыгы суюктукка салыштырганда кыйла жогору. Микроскопиялык теория боюнча диффузия атомдордун боштуктарга секирүү механизми м-н түшүндүрүлөт. Кристаллдык торчодогу атомдор боштукка (вакансия) потенциалдык тосмо аркылуу өтөт, кайра баштапкы абалына келгенче коңшу атомдорго энергиясынын ∆E бөлүгүн берет. Катуу заттар үчүн диффузия коэффициенти: D = ⎜ ⎝ 0 ⎟ exp (– W/kT), мында W=U + ∆E – энергиясы, а – торчонун турактуусу, τ0 – кристалл торчосунун атомдорунун термелүү мезгили, U – боштук энергиясы. Электр талаасынын таасири м-н заряддалган бөлүкчөлөрдүн диффузиясы – э л е к т р-д и ф ф у з и я с ы жүрөт. Басымдын градиенти пайда кылган диффузия б а р о д и ф ф у з и я деп аталат. Көптөгөн технологиялык ж-а биологиялык процестердин негизинде диффузия кубулушу жатат.