ЖАМИ: нускалардын айырмасы
м (1 версия) |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
<b type='title'>ЖАМИ</b> Абдурахман Нураддин ибн Ахмад (7. 11. 1414, Иран, Нишапурга жакын, Жам | <b type='title'>ЖАМИ</b> '''Абдурахман Нураддин ибн Ахмад''' (7. 11. 1414, Иран, Нишапурга жакын, Жам шаары – 9. 11. 1492, Герат, азыр Афганстан) – фарсы ж-а та­жик акыны, философ. Гераттагы Дилкаш мед­ресесин бүтүргөн. Самарканддагы Улукбектин медресесинде окуп жүргөндө илимпоздор м-н аралашып, бат эле таанылган. Гератка кайра барып, ак сарайдагы кызматтан баш тартып, суфизм жолуна түшкөн. Ислам динин бекем ту­тууга, адилет жүрүүгө үндөгөн. Чыгармаларын­да элдин азаптуу турмушуна жаны кейип, бий­лик өкүлдөрүнүн зомбулугун ашкерелеген. Сул­тан-Хусейн Байкаранын (1468) бийликке келип, анда Алишер Навоинин вазир болушу Жаминин абалын жакшырткан. Алгачкы чыгармалары: «Алтын чынжыр» поэмасы (1472), прозалык­мистикалык трактаттары, уйкаштык ж-а өл­чөм, ыр түзүү б-ча колдонмо. Диний философиялык ыр­ларында суфизмдин дүйнөлүк маанисин көтө­рүүгө умтулуп, билимге, ыйманга чакырган. Жаминин адабий ишмердигинин гүлдөгөн учуру «Сыр кенчи» (1457), «Кудуреттин жарыгы» ат­туу диний философиялык касыйдаларын жараткан мез­гилге (1471-жылдан кийин) туура келет. <i>Ибн Синанын</i> рационализмин ж-а ыйык суфийлер­дин таржымал жыйнактарын сындаган. Жаминин даңкын чыгарган чыгармалары – лирикалык үч жыйнак (1479–91) м-н жети дастандан турган «Хавтавранг» («Чоң жетиген») аттуу китеби. «Искендердин акылмандуулугу жөнүндөгү ки­теп» (1486–87) деген дастанында элдердин тең укуктуулугу идеясын көтөргөн. Башка поэма­ларында да Жами өз эл-жерин сүйүүгө, өз ара ын­тымакка, адилеттик м-н жоомарттыкка чакыр­ган. «Саламан менен Абсалал», «Жусуп менен Зулайка», «Лайли-Мажнун» поэмалары нагыз чындык м-н ыйман жолунда жазылган. Акыр­кы жылдардагы «Бахарстан» (1487), «Музыка жөнүндө трактат» чыгармалары <i>Саадинин</i> «Гүлстанына» жооп болгон. Жаминин гуманист­тик чыгармачылыгынын этикалык бийик идеалы фар­сы тилиндеги адабияттын ж-а дүйнөлүк мусулман адабияттарынын өнүгүшүнө зор таасир тийгизген. «Лайли-Мажнун», «Жусуп менен Зулайка» ж. б. чыгармалары кыргыз элине эзелтен белгилүү. Чыгармалары көп тилдерге которулган. 1964-жылы СССРде Жаминин 550 жылдык мааракеси өт­көрүлгөн. | ||
медресесинде окуп жүргөндө илимпоздор м-н аралашып, бат эле таанылган. Гератка кайра барып, ак сарайдагы кызматтан баш тартып, суфизм жолуна түшкөн. Ислам динин бекем ту­тууга, адилет жүрүүгө үндөгөн. Чыгармаларын­да элдин азаптуу турмушуна жаны кейип, бий­лик өкүлдөрүнүн зомбулугун ашкерелеген. Сул­тан-Хусейн Байкаранын (1468) бийликке келип, анда Алишер Навоинин вазир болушу | |||
«Алтын чынжыр» поэмасы (1472), прозалык­мистикалык трактаттары, уйкаштык ж-а өл­чөм, ыр түзүү б-ча колдонмо. Диний | |||
«Сыр кенчи» (1457), «Кудуреттин жарыгы» ат­туу диний | |||
«Хавтавранг» («Чоң жетиген») аттуу китеби. | |||
«Искендердин акылмандуулугу жөнүндөгү ки­теп» (1486–87) деген дастанында элдердин тең укуктуулугу идеясын көтөргөн. Башка поэма­ларында да | |||
чындык м-н ыйман жолунда жазылган. Акыр­кы жылдардагы «Бахарстан» (1487), «Музыка жөнүндө трактат» чыгармалары <i>Саадинин</i> | |||
«Гүлстанына» жооп болгон. | |||
«Лайли-Мажнун», «Жусуп менен Зулайка» ж. б. | |||
чыгармалары кыргыз элине эзелтен белгилүү. | |||
Чыг.: Избр. произведения: В 4 т. Душ., 1971–1981. | Чыг.: Избр. произведения: В 4 т. Душ., 1971–1981. | ||
Ад.: Джами А. / Сб. статей. Душанбе, 1964; <i>Афсахзод А</i>. Лирика Абд ар-Рахмана Джами. М., 1988. | |||
<i>А. Садыков. </i>[[Категория:3-том, 215-326 бб]] | <i>А. Садыков. </i>[[Категория:3-том, 215-326 бб]] | ||
05:38, 30 Май (Бугу) 2025 -га соңку нускасы
ЖАМИ Абдурахман Нураддин ибн Ахмад (7. 11. 1414, Иран, Нишапурга жакын, Жам шаары – 9. 11. 1492, Герат, азыр Афганстан) – фарсы ж-а тажик акыны, философ. Гераттагы Дилкаш медресесин бүтүргөн. Самарканддагы Улукбектин медресесинде окуп жүргөндө илимпоздор м-н аралашып, бат эле таанылган. Гератка кайра барып, ак сарайдагы кызматтан баш тартып, суфизм жолуна түшкөн. Ислам динин бекем тутууга, адилет жүрүүгө үндөгөн. Чыгармаларында элдин азаптуу турмушуна жаны кейип, бийлик өкүлдөрүнүн зомбулугун ашкерелеген. Султан-Хусейн Байкаранын (1468) бийликке келип, анда Алишер Навоинин вазир болушу Жаминин абалын жакшырткан. Алгачкы чыгармалары: «Алтын чынжыр» поэмасы (1472), прозалыкмистикалык трактаттары, уйкаштык ж-а өлчөм, ыр түзүү б-ча колдонмо. Диний философиялык ырларында суфизмдин дүйнөлүк маанисин көтөрүүгө умтулуп, билимге, ыйманга чакырган. Жаминин адабий ишмердигинин гүлдөгөн учуру «Сыр кенчи» (1457), «Кудуреттин жарыгы» аттуу диний философиялык касыйдаларын жараткан мезгилге (1471-жылдан кийин) туура келет. Ибн Синанын рационализмин ж-а ыйык суфийлердин таржымал жыйнактарын сындаган. Жаминин даңкын чыгарган чыгармалары – лирикалык үч жыйнак (1479–91) м-н жети дастандан турган «Хавтавранг» («Чоң жетиген») аттуу китеби. «Искендердин акылмандуулугу жөнүндөгү китеп» (1486–87) деген дастанында элдердин тең укуктуулугу идеясын көтөргөн. Башка поэмаларында да Жами өз эл-жерин сүйүүгө, өз ара ынтымакка, адилеттик м-н жоомарттыкка чакырган. «Саламан менен Абсалал», «Жусуп менен Зулайка», «Лайли-Мажнун» поэмалары нагыз чындык м-н ыйман жолунда жазылган. Акыркы жылдардагы «Бахарстан» (1487), «Музыка жөнүндө трактат» чыгармалары Саадинин «Гүлстанына» жооп болгон. Жаминин гуманисттик чыгармачылыгынын этикалык бийик идеалы фарсы тилиндеги адабияттын ж-а дүйнөлүк мусулман адабияттарынын өнүгүшүнө зор таасир тийгизген. «Лайли-Мажнун», «Жусуп менен Зулайка» ж. б. чыгармалары кыргыз элине эзелтен белгилүү. Чыгармалары көп тилдерге которулган. 1964-жылы СССРде Жаминин 550 жылдык мааракеси өткөрүлгөн.
Чыг.: Избр. произведения: В 4 т. Душ., 1971–1981.
Ад.: Джами А. / Сб. статей. Душанбе, 1964; Афсахзод А. Лирика Абд ар-Рахмана Джами. М., 1988.
А. Садыков.