ИСТОРИЗМ

ИСТОРИ́ЗМ (лат. historia – тарых; өткөндөр тууралуу баян) – объективдүү дүйнөдөгү кубу­луштардын пайда болушун, өнүгүшүн конкреттүү тарыхый шарттар м-н байланышта изилдөө принциби. И. – диалектикалык ыкманын ажы­рагыс бөлүгү. Марксизмге чейинки философия­да ал идеализмдин, механизмдин негизинде түшүндүрүлгөн. Марксчыл философтор аны би­ринчи жолу ил. жактан ырааттуу иштеп чы­гышкан. И. бардык кубулуштарды өз ара ички аракетте, байланышта карайт. Түшүнүү зарыл болсо, кандайдыр бир кубулушту курчап тур­ган конкреттүү тарыхый шарты м-н кошо изил­дөө талап кылынат, себеби дүйнөдө бири-бири м-н байланышсыз обочолонуп турган эч нерсе жок. И. дүйнөдөгү бардык кубулуштарды тары­хый өнүгүүнүн натыйжасы катары карап, алар­дын кантип пайда болгонун ж-а өзгөргөнүн, азыркы ж-а келечектеги абалын аныктоо зарыл­дыгын белгилейт. И. тарыхты конкреттүү изил­дебей, өткөндүн фактыларын ошол кездеги шарттарга байланышсыз караганга, чындыкты бурмалап, жансыз схемаларды сунуш кылган­га каршы чыгат.