БЫШТАК

БЫШТАК – 1) ириген же иритилген сүттү кайнатканда, сары суусунан бөлүнүп алынган коюу азык. Б. майлуу, даамдуу ж-а аш болумдуу келет. Ал бир нече түргө бөлүнөт. Уй же кой-эчкинин ууз сүтүнөн жасалса – ууз Б. (уузду кайнатып, туз татытып, уютат), ириген сүттөн жасалса иримчик Б. (ириген сүттү сары суусу соолгончо акырын кайнатып, каймак куюп, шекер сээп, бышырат), кой-эчкинин туз кошулган сүтүнөн уютулуп жасалса такта Б. же уюткан Б. (сүткө сүзмөнүн сары суусун куюп, уютат) деп аталат. О. эле эжигей да Б. азыгына кирет. 2) Сүт азыктарын даярдоочу ишканаларда атайын технол. жол м-н даярдалуучу мүнөз тамак. Б. майлуу (18%), орто майлуу (9%) ж-а майсыз кылып даярдалат. Б-ты даярдоодо майлуулугу белгилүү өлчөмдөгү сүт 80°та пастерленип, 32°ка чейин суутулат. Сүт 2 ыкмада уютулат. Биринчисинде 5% сүт кычкыл стрептококктуу уютку кошулуп, 40%түү хлордуу кальций (100 кг сүткө 400–500 г суусу жок туз) ж-а жумур ферментинин 1%түү эритмеси кошулат. 30–32°темп-рада сүт 6–8 с уюйт. Даяр массанын суусу сарыктырылат ж-а ныкталат, кээде центрифуга м-н Б-ты сары суусунан бөлүүгө болот. Экинчи ыкмада бактериялык уютку гана кошулуп, уютулат. Даяр масса каршы-терши кесилип, 38–40°ка чейин ысытылып, 15–20 мин кармалат. Сары суусу жогоркудай ыкмада бөлүнөт. Майлуу Б-та 15%ке жакын белок, 2,4% кант болот. Бир кг майлуу Б. алуу үчүн 5,9–6,9 кг майлуулугу 3,0–3,5% сүт керектелет. Анын белогунда адамга керек бардык, а. и. алмаштырылгыс амин к-талары болгондуктан, баалуу азык.