ЖАСАЛМА ТАНДОО
ЖАСАЛМА ТАНДОО – чарбачылыкта баалуу жаныбар тукумун ж-а өсүмдүк сортторун тандап өстүрүү ыкмасы. «Жасалма тандоо» терминин илимге 1859-жылы Ч. Дарвин киргизген. Ал жасалма тандоону эгилме өсүмдүк м-н малдын акырындык м-н өөрчүшүндө негизги себеп деп көрсөткөн. Эгилме өсүмдүк м-н малдын сорттук же породалык түрүнүн ар бир тобу алар жапайы тегинин түрлөрүнөн келип чыкканын аныктаган. Мисалы, бардык үй көгүчкөнү жапайы аска көгүчкөндөрүнөн, бакма тооктордун бардыгы жапайы тооктон (банкив тоогунан), огород капустасы жапайы капустадан келип чыккан. Жасалма тандоо сезимсиз ж-а методикалык болуп бөлүнөт. С е з и м с и з жасалма тандоодо байыркы малчы ж-а дыйкандар өсүмдүк м-н жаныбарлардын эң оболу сапаттууларын сактап, кийин алардан жакшы тукум алышкан. Бул сезимсиз тандоо организмдердин генефонундагы мутациялык өзгөрүштү автоматтык түрдө сактап калып, натыйжада жаңы сорт ж-а порода пайда болгон. Сезимсиз жасалма тандоо механикалык таасири ж-а жыйынтыгы боюнча табигый тандалууга жакын. М е т о д и к а л ы к жасалма тандоо – алдын ала коюлган максаттарга ылайык методикалык жол м-н пландуу түрдө жүргүзүлүп, айыл чарба өсүмдүктөрүнүн жаңы сортторун ж-а үй жаныбарларынын жаңы породаларын чыгаруунун негизги жолу. Айыл чарбасында методикалык тандоо жапырт ж-а жекече тандоо жолу м-н жүргүзүлөт.