ГЕМОРРОЙ

ГЕМОРРО́Й (гр. haimorrhоis – кан агуу) – көтөн чучук веналарынын варикоздук (түйүн сымал) кеӊейиши. Түйүн тышкы (тери астындагы) ж-а ички (былжыр чел алдындагы) болуп бөлүнөт. Г. веналардын тубаса начардыгынан, көтөн чучук веналарында кандын начар айланышынан болот. Ага ичтин катышы, көтөн чучуктун түрдүү шишиктери, боюнда бар кезде жатындын кысуусу, жатындын туура эмес жайгашуусу, көпкө отуруп иштөө ж. б. түрткү берет. Г. м-н орто жаштагы ж-а улгайган адамдар көп (аялдарга караганда эркектер 3 эсе көп) ооруйт. Ал акырындык м-н өөрчүп, адегенде арткы тешиктин айланасы кычышат, кээде ооруйт, заӊдаганда же күч келгенде, басканда (оору күчөгөндө) түйүн сыртка чыгат. Кийинчерээк көтөн чучуктан кан агат. Натыйжада оорулуу канды көп жоготуп, аз кандуулукка чалдыгат. Кабылдап кетсе өтө катуу ооруйт, дене ысып, ич катат. Оору кабылдап кеткенде сезгенүү көтөн чучуктун тегерегиндеги клетчаткаларга жайылып кетиши мүмкүн (к. Парапроктит). Г. – мезгили м-н кармап туруучу өнөкөт оору. Ал өтүшүп кетсе, тез-тез кармап, кан агат. Ички түйүнчөлөр сыртка чыгып же кысылып калганда өтө катуу ооруйт, түйүнчөлөр көгөрүп, кээде карарып катууланат. Чыгып калган түйүнчөлөрдү кайра киргизүүгө аракеттенүүгө болбойт, себеби ал кан агууга ж-а оор кабылдоого алып келиши мүмкүн. Дарылоо аны пайда кылган себептерге карата жүргүзүлөт. Жогору атылма муздак душ, ич алдырма дарылар, клизма, мөмө-жемиштүү диета сунуш кылынат. Күчөп кеткен учурда операция жасалат. Г-ду алдын алууда ичти катырбоо, жеке гигиенаны сактоо, дарылоочу дене тарбияны жасоо зарыл. Туруп иштегендерге (дүкөнчү, чач тарач), отуруп, ал эми отуруп иштегендерге туруп же басып жасоочу көнүгүүлөр сунуш кылынат.