БИОТЕХНОЛОГИЯ

БИОТЕХНОЛОГИЯ 229</ph>

келүүдө. Буга өнөржайдын, энергетиканын, транспорттун чаржайыт өнүгүүсү, а. ч-нын ж-а тиричиликтин химияланышы, калктын тез өсүшү, о. эле планетанын ургаалдуу урбанизациясы түрткү болууда. Мис., Жердин түпкүрүнөн жылына 300 млрд т тоотек казып алынып, млрд т чамасында шарттуу отун жагылат; атм-га 20 млрд т СО , 300 млн т СО, 50 млн т NO , 150 аларды курчап турган жансыз чөйрөгө тийгизген таасирлеринин жыйындысы. Алар түр ичиндеги (демографиялык, экол. ж. б.) ж-а түр аралык (симбиоз, мутуализм, митечилик, жырткычтык ж. б.) болуп бөлүнөт. Өсүмдүктөр, жаныбарлар ж-а микроорганизмдердин арасындагы карым-катнаш өтө ар түрдүү болгондуктан, алар түз (бир түрдүн организмдеринин экинчи түрдүн 2 Х млн т SO₂, 4–5 млн т H₂S ж. б. зыяндуу газдар, 400 млн т күл ж-а чаӊ кошулат; гидросферага 600 млрд т өнөржай ж-а тиричилик таштандылары төгүлүп, 10 млн т нефть ж-а нефть бирикмелери ташталат. Биосферага жерден казылып алынган металлдардын 50%, хим. сырьёнун 30%, жылуулук электр станцияларынын иштелип чыккан жылуулуктун 67% кошулууда. Мындан жылына биосферада мурда такыр кездешпеген ж-а зыяндуу касиеттеринен ажырабаган хим. бирикмелер (ксенобиотиктер) пайда болот. Б. б-нун масштабы өтө зор болгондо метаболизмдин табигый процесстерин ж-а атм. м-н гидросферанын суюлтуу мүмкүнчүлүгү планетанын айрым бөлүктөрүндө адам баласынын чарбалык зыяндуу таасирин жөнгө сала албай калат. Бул болсо биосферанын өзүн-өзү жөнгө салуу процессине тоскоол болуп, табият системаларынын бузулушу, токой м-н а. ч. аянттарынын кыскарышы ж-а түшүмдүүлүгүнүн төмөндөшү, экосистемалардын деградациясы, адамдын денсоолугунун начарлашы м-н коштолууда. Б. Үсөнканов.