БАЛЫКЧЫ БУЛУҢУ
БАЛЫКЧЫ БУЛУҢУ , К ө т м а л д ы б ул у Ң у - Ысыккөлдүн батыш бөлүгүндөгү эң ири булуң. Чырпыкты кыш-нан меридиан б-ча кеткен 100 м изобата сызыгы булуңдун табигый чыгыш чеги болуп саналат. Уз. 34 км ге чейин, эң кууш жери Торайгыр ж-а Туурасуу ж. а-нын аралыгында - 13,5 км. Булуңду батышынан чектеген Балыкчы түздүгү саздак келип, кумдукчопо, шагылташ тектеринен түзүлгөн; камыштуу. Түндүгүндөгү ж-а түштүгүндөгү аккумуляциялык жээктеринде чычырканак өсөт. Жарымчөлдүү жээгиндеги Бозбармак тоосунун чыгыш капталынан, 1620-1640 м бийиктен көлдүн жогорку деңгээлинин издери байкалат. Бозбармактын чыгыш уландысы кенен сайроон түрүндө суу астында жатат (10 м изобата сызыгы жээктен 3-5 км ге чейин жетет). Булуңга туруктуу суу куйбайт; мезгили м-н гана Торайгыр ж-а Туурасуу сайларынан суу акканы байкалат. Мурда Чүй д-нын ийилген жериндеги саздак нук аркылуу Ысыккөлгө суу куюп турган деген ил. болжол бар (к. Бууган, Көтмалды, Ысыккөл). Көлдүн деңгээлинин төмөндөшүнөн булуңдун аянты да кичирейүүдө; 1957-жылдан 1984-жылга чейин булуңдун суусу тартылып, кургактыкка айланган жердин аянты 10 км 2ге жеткен. Булуңдун таманында суу астындагы эки өрөөн (нук) бар, алар мурда көлдүн деңгээли 110 м тереңдикте болгон мезгилде жаралгандыгы аныкталган. Өрөөндүн бири Көтмалды нугунун чатынан башталып, булуңдун чыгышында 90 м тереңдиктен бүтөт. Анын эң жазы жери 600 м, чуңкурдугу башталышында 5-6 м, орто бөлүгүндө 20 м дей. Көтмалдынын нугуна суу астындагы өрөөндүн уланып жатышына байланыштуу айрым илимпоздор аны Чүй д-нын мурдагы нугу деп аныкташса, башкалары ал Ысыккөлгө куйган өзүнчө суунун нугу деген пикирге келишүүдө. Экинчи өрөөн (нук) Туурасуунун уландысы; ал 10 м тереңдиктен башталып, 120 м тереңдиктен бүтөт; туурасы 1,0-1,2 км, чуңкурлугу 40 м ге чейин. Булуңдун аймагы Ысыккөл өрөөнүндөгү эң кургакчыл жер болгондуктан мында буулануу да кескин жогору (жылына 900 мм ден ашык). Б. б-на саат жебесинин багытына каршы аккан өзүнчө циклондук суу айлампасы мүнөздүү. Август-октябрь айларында батыштан соккон «улан» шамалынан кийин саат жебеси б-ча аккан антициклондук циркуляция агымы пайда болот; шамалдын таасиринен булуңдун деңгээли 30 см ге чейин өзгөрүп (тартылуу, көтөрүлүү толкундары), шамал басылгандан кийин мезгил-мезгили м-н сейши кубулушу байкалат. Булуңдун түбүндө (3540 м тереңдикте) негизинен «хара» балырлары өсөт. Бул балырлар чирип, күкүрттүү суутек жыттанган автохтон кара баткагын пайда кылат. Баткактын запасы мол болгондуктан, дарылоодо ж-а чарбада (жерсемирткич катары) мааниси зор. Чабак, сазан, каңылтыр, о. эле жылтыр балыктары бар. Жээгинде Балыкчы ш. ж-а кеметурак жайгашкан.
Ад.: Приозёрная зона озера Иссык-Куля. Ф., 1979. С. Өмурзаков.