ДИСПЕРСИЯ
ДИСПЕ́РСИЯ (лат. dispеrsio – чачыроо) 1) ф из и к а д а – физикалык чоңдуктун маанилеринин чачырашы (флуктуациясы). Мисалы, жарык дисперсиясы – нерсенин сынуу көрсөткүчү n нерсеге келип түшкөн жарыктын жыштыгына ν (толкун узундугуна λ) көз карандылыгы, n=f (ν) м-н туюнтулат. Бул катышты И. Ньютон эксперимент жолу м-н аныктаган. Күндүзгү жарык призма аркылуу өткөндө жети түстөн турган – кызыл (λ=7,5 .10–5 см) нурдан тартып, кызгылт көк (λ=3,9 . 10–5 см) нурга чейинки дисперсиялык спектрге ажыраган. 2) м а т е м а т и к а д а – математикалык стастистикада ж-а ыктымалдуулук теориясында колдонулуучу чачыроо чени (орточодон четтөө). Статистикалык түшүнүк боюнча дисперсия σ = ni=1 xi x'n 2 1 ∑ ( – )2 кайра жазуу керек? формуласы м-н аныкталат, мында х=(х1+х2+... +хn)/n ?– чоңдуктарынын квадраттарынын арифметикалык орто саны). Ыктымалдуулук теориясында кокусунан болгон чоңдуктун дисперсиясы – математикалык күтүү деп аталат, к. Ыктымалдуулук теориясы.