ИСПИД-БУЛАН
ИСПИД-БУЛАН , С а ф е д- Б у л а н – о. кылымга таандык шаар калдыгы. Фергана өрөөнүнүн түн.-чыгыш бөлүгүндө Ала-Бука р-нундагы Сафед-Булан (Гүлстан) кыш-нын жанында жайгашкан. Арабдар Фергананы басып алып, калкын мусулмандаштыруу ж-дөгү Жамал Каршинин (13-к.) ж-а жерг. көрүстөндөрдөн табылган таш (кайрак) бетиндеги 12–15-к-га таандык жазууларда «Испид-Булан» деген аталыш м-н эскерилип, 16-к-дан Сафед-Булан аталат. Сафед- Булан тарыхый булактарда, эл оозунда ж-а санжыралардагы маалыматтар б-ча арабдар келген кезде, алар м-н согушкан жерг. бийлик ээлерине каршы арабдарга жардам берип жүргөн касандык кыз катары эскерилет да, анын бейитине күмбөз курулгандан кийин ошол жер, кийинчерээк анын жанындагы кыштак да Сафед- Булан аталып калган. Болжол м-н 10–12-к-да Сафед-Буландын күмбөзүнүн жанына ушул чөлкөмдө курман болгон араб кол башчыларынын бири Шах Фазилдин күмбөзү тургузулган. Бул эстелик Гүлстан кыш-нын чыгыш жагындагы дөңсөөдө жайгашкан. Сафед-Буландын бейити ушул мавзолейдин короосунун түн.-батыш тарабынан орун алган. Испид-Булан – Аксы чөлкөмүндөгү ири мазарлардын бири. Кезегинде бул мазарда олуттуу саясий окуялар болуп өткөн. 1842-ж. ушул жерде Кокон ханы Шералы миң башы Нүзүп Эсенбай уулунун жардамы м-н ак кийизге салынып хан көтөрүлсө, 1873-ж. жаз айларында Кокон хандыгынын акыркы ханы Искак Асан уулу Полот хан деген ат м-н хан көтөрүлгөн.