ГЛОБАЛДЫК ЖАӉЫ ТЕКТОНИКА

ГЛОБАЛДЫК ЖАӉЫ ТЕКТО́НИКА – геологиядагы тектоникалык теория. Ал боюнча Жердин литосферасы кыймылдуу болгондуктан, башкача айтканда литосфералык плиталардын системасы катары каралып, плиталар бири-бири м-н өз ара аракеттенүүлөрүнөн чек араларды бойлой сейсмдик ж-а тектоникалык активдүүлүк пайда болот. Океан ортолук кырка тоолорго жакын литосфералык плиталар жер түпкүрүнөн чыккан заттардын эсебинен туш тарапка чоюлуп, чоӊоёт (спрединг). Тереӊдиктеги кобулдарда бир плита экинчи плитанын астына кирип (субдукция), мантияга тереӊдеп сорулуп кетет. Ал эми плиталардын тирешүү ж-а кысылуу зоналарында бүктөлүү түзүлүштөрү (тоолор) пайда болот. Глобалдык жаңы тектоника плиталар тектоникасы, литосфера плиталарынын тектоникасы ж-а плейттектоника деп аталат.