ДАНИЯРОВ Базаркул
ДАНИЯРОВ Базаркул (20. 10. 1897, Чүй обл., Кемин р-ну, Кайыӊды айылы – 1. 12. 1942, Россия, Свердлов обл., Ивдель ш.) – тилчи, алгачкы кыргыз агартуучусу, окумуштуу педагог, жогорку ж-а атайы орто билим берүү системасын түзүүчүлөрдөн, саясий котормочу. «Эркин- Тоо» гезитин чыгарууга, кыргыз тилинин терминдерин түзүүгө чоӊ салым кошкон. 1916-ж. Үркүнгө катышкан. Октябрь рев-ясына чейин Шабдандын диний медресесинде, Токмоктогу орус-татар тузем мектебинде, Верныйдагы му-
га
лимдер курсунда, СССР Эл агартуу комиссариатынын Ташкенттеги Түркстан эл агартуу ин-тунда (1919-24) окуган. Эмгек жолун 1923- ж. ин-тта окуп жүргөндө жумушчу жаштар курсунда мугалим болуудан баштаган. 1924-ж. Ош, Жалал- Абадда мугалимдердин ж-а айыл чарба кызматкерлеринин билимин бышыктоо курстарын (кийин бул курстардын негизинде Ош, Жалал-Абад педтехникумдары түзүлгөн) уюштуруп, кыргыз тили ж-а ад-т сабактарын окуткан, бир эле учурда Ош округдук аткаруу к-тинин Эл агартуу бөлүмүн жетектеген. Ташкенттеги, кийин Пишпекке которулган Кыргыз Академиялык ил. борборунда ил. катчы болгон (1924). 1925-ж. Пишпектеги Кыргыз агартуу ин-тун (Киринпрос) П. К. Юдахин м-н бирге түптөп ачышкан, анда окуу бөлүмүнүн жетекчиси болуп иштеген. 1927-ж. ин-т Кыргыз борб. педтехникумга айланып, Д. директорлук кызматты өтөгөн (1929– 31). Ал Сагымбай Орозбак уулунун айтуусунда «Манас» эпосун кагазга түшүргөн, «Семетейге» арнап ил. эмгек жазган. Д. кыргыз жазуусун араб алфавитинен латын алфавитине которууга катышкан. 1928-ж. чыккан «Метр чендери», «Эсеп китеби» (А. Шабданов м-н бирге), «Чоӊ- дорго кат таануу алиппеси» (И. Арабаев, К. Тыныстанов м-н бирге) аттуу алгачкы окуу китептеринин, окуу программаларынын ж-а бир нече методикалык колдонмонун автору. Эл агартуу комиссариатында окуу-методикалык сектор башчысы, баштапкы парт. ячейканын секретары (1931–35). Ташкенттеги САКУда – Кызыл профессурада окуган (1932–33), респ. ил. кызматкерлер бюросунун секциясын башкарган (1933–35). 1935-ж. улутчул деген жалаа м-н коммунисттик партиянын катарынан чыгарылып, Ош пахта-талаачылык техникумуна мугалимдикке жиберилген. 1937-ж. «Социал-Туран» партиясынын мүчөсү деген негизсиз күнөө коюлуп, камакка алынган. 1942-ж. Ивдель-«Н» колониясында каза болгон. 1959-ж. акталган. 1990-ж. Кырг-н КП БК бюросунда партияга мүчөлүгү калыбына келтирилген. К. Орузбаева.