ДИВИДЕНД
ДИВИДЕ́НД (лат. dividendus – бөлүнүүчү) – акционердик коомдун пайдасынын бир бөлүгү‚ ак- ∂ax + ∂ay + ∂az түрүндөгү скалярдык чоӊдук цияга жыл сайын төлөнүүчү киреше. Кадимки = ∂x ∂y ∂z акцияларга анын чоӊдугу белгиленбейт ж-а ал вектордук талаанын (х; у; z) чекитиндеги Д-сы деп айтылат, мында ах, ау, аz– а векторунун координаталары. Демек, туюк бет аркылуу өтүүчү вектор талаасынын агымынын, ошол бетти чектеген көлөмгө болгон катышынын предели. Д-нын төмөндөгүдөй касиеттери бар: div(а+b)= divа+ divb, div(ϕ а)= ϕ divа+аgradϕ, div rot a=0, div grad a=∆ϕ (∆– Лаплас оператору), div[а, b]=(b, rot a)–(а, rotb). Д. матем. физиканын маселелеринде колдонулат. Мис., суюктуктун кыймылы, жылуулуктун таралышы ж. б. көп теӊдемелер Д. аркылуу жазылат. «Д.» терминин англ. математик У. Клиффорд (1878) киргизген; div деп белгилөөнү да сунуштаган. Д-нын нөлгө барабар эмес белгисин Ж. Максвелл (1873) караган, аны конвергенция (Д-га тескери чоӊдук) деп атаган. фирманын ишмердигинин жыйынтыгына көз каранды‚ артыкчылыктуу акцияларга мурунтан аныкталат ж-а күндөлүк кирешелерге көз каранды эмес. Артыкчылыктуу акциялар киреше алуу жагынан анча опурталдуу болбогондуктан‚ аларга Д. өлчөмү адаттагыдан азыраак болууга тийиш. Бирок кадимки акциялардын ээси Д-ден тышкары акцияларды сатып алууда ж-а сатууда алардын курс уну н ай ырмасынын өлчөмүндө киреше алууга мүмкүнчүлүгү болгондуктан‚ иш жүзүндө тескерисинче болот. Акционерге кирешелерди төлөө бардык салыктарды ж-а төлөмдөрдү мамлекеттин бюджетине‚ жерг. бюджетке‚ өндүрүштү өнүктүрүү фондун толтурууга‚ резервдерди түзүүгө облигациялар б-ча проценттерди ж. б. төлөмдөрдү төлөгөндөн кийин накталай же акция м-н жыл сайын жүргүзүлөт. Биз-
дин өлкөдө чечкиндүү экон. реформалар акциялары юридикалык жактар (ишканалар ж-а уюмдар) ж-а жарандар арасында жайылтылуучу акционердик коомдордун жаралышы м-н коштолду. Бул акциялар б-ча Д. акционердик ишкананын пайдасынын бир бөлүгү болгондуктан‚ кызматкердин өткөн эмгегинин кирешеси болуп эсептелет.