ДАРВИН Чарлз Роберт
ДА́РВИН Чарлз Роберт (12.2.1809, Шрусбери – 19. 4. 1882, Лондонго жакын, Даун) – англиялык табиятчы, табигый тандалуунун негизинде жаныбар ж-а өсүмдүк түрлөрүнүн келип чыгышы
жөнүндөгү эволюциялык окууну негиздөөчү. Кембриж университетин бүтүрүп (1831), натуралист катары «Бигл» кемеси м-н дүйнө жүзүн кыдырып (1831– 36), зоология, ботаника, геология, палеонтология, антропология, этнография боюнча көп байкоо жүргүзгөн. Саякаттан жыйналган маалыматтардын негизинде «Изилдөөлөр күндөлүгү» (1839) ж-а «Коралл рифтеринин түзүлүшү ж-а бөлүнүшү» (1842), «Жанар тоолуу аралдарга геологиялык байкоо жүргүзүү» (1844), «Түштүк Америкага геологиялык байкоо жүргүзүү» (1846) деген эмгектерин жарыялаган. Анын эӊ көрүнүктүү эмгеги – «Табигый тандалуу жолу менен түрлөрдүн келип чыгышы же жашоо үчүн күрөштө ыӊгайлашкан породалардын сакталышы» (1859). Бул эмгегинде Дарвин өсүмдүк ж-а жаныбар түрлөрү туруктуу болбой, дайыма өзгөрүп турарын, азыркы учурдагы түрлөр табыгый тандалуунун негизинде мурунку жашаган түрлөрдөн келип чыккандыгын аныктаган. Тиричиликтин жаратылышка ыӊгайланышы табигый тандалуунун натыйжасында пайда болгондугун айткан, ал эми «Бакма жаныбарлар менен эгилме өсүмдүктөрдүн өзгөрүшү» (1868) деген баалуу эмгегинде адамга пайдалуу жаныбар м-н өсүмдүктөрдү жасалма тандоо аркылуу алуу мүмкүндүгүн көрсөткөн. Дарвиндин «Адамдын келип чыгышы жана жыныстык тандоо» (1871) деген эмгегинде адамдын жаныбарлардан келип чыкканы көп сандаган далилдөөлөр м-н баса белгиленген. Дарвин – ботаника боюнча да бир катар баалуу эмгектердин автору. Дарвиндин эволюциялык окуусу жөнүндө, к. Дарвинизм.
Эмг.: Сочинения. Т. 1–9. М.; Л., 1935–59.
Ад.: Некрасов А. Д. Чарлз Дарвин. М., 1957.