ДИСПЕРСИЯ

ДИСПЕ́РСИЯ (лат. dispеrsio – чачыроо) 1) ф и­з и к а д а – физ. чоңдуктун маанилеринин ча­чырашы (флуктуациясы). Мис., жарык Д-сы – нерсенин сынуу көрсөткүчү n нерсеге келип түш­көн жарыктын жыштыгына ν (толкун узунду­гуна λ) көз карандылыгы, n=f (ν) м-н туюнту­лат. Бул катышты И. Ньютон эксперимент жолу м-н аныктаган. Күндүзгү жарык призма аркы­луу өткөндө жети түстөн турган – кызыл (λ=7,5 ^.10^–5 см) нурдан тартып, кызгылт көк (λ=3,9 ^. 10^–5 см) нурга чейинки Д-лык спектрге ажыраган. 2) м а т е м а т и к а д а – матем. стастистикада ж-а ыктымалдуулук теориясында колдонулуучу чачыроо чени (орточодон четтөө). Статистикалык түшүнүк б-ча Д. σ = _n i=1 xi x'n ^{2 1} _∑ ( – )²

формуласы м-н аныкталат, мында х=(х₁+х₂+... +х_n)/n – чоңдуктарынын квадраттарынын арифм. орто саны). Ыктымалдуулук теориясында кокусунан болгон чоңдуктун Д-сы – математи­калык күтүү деп аталат, к. Ыктымалдуулук теориясы.