ДОБРОЛЮБОВ
ДОБРОЛЮ́БОВ Николай Александрович [24. 1(5. 2). 1836, Нижний Новгород – 17(29). 11. 1861, Петербург] – орус адабий сынчысы, публицист, революционер-демократ. Диний семинарияда (1838–53) окуп, 1857-жылы Петербургдагы педагогикалык институтту бүтүргөн. Студент кезинде жашырын ийрим уюштуруп, «Слухи» деген кол жазма гезит чыгарган ж-а институттун реакциячыл администрациясына каршы студенттердин күрөшүн жетектеген. «Н. И. Гречтин 50 жылдык юбилейине» (1854), «Николай I өлүмүнө ода» (1855)
ж. б. революциялык маанайдагы ырларын жазган. 1856-жылы Н. Г. Чернышевский, кийин Н. А. Некрасов м-н таанышып, «Современник» журналында алар м-н кызматташкан. 1858-жылы жарыяланган «Орус адабиятынын өнүгүшүндө элдүүлүктүн катышы тууралуу», «Улуу Пётрдун падышачылыгынын алгачкы жылдары», «Жеребцов ойлоп тапкан орус цивилизациясы» өңдүү макалаларында Добролюбовдун адабий-эстетикалык, тарыхый ж-а философиялык көз караштары айкын көрүнгөн. 1859–60-жылдарда жарык көргөн адабий сын макалаларында («Обломовчулук деген эмне?», «Караңгы дүйнөдөгү жарык шоола», «Чыныгы күн качан келет?») Россияда өкүм сүргөн деспотизмге, наадандыкка, крепостной түзүлүшкө каршы чыккан. В. Г. Белинский м-н Н. Г. Чернышев-
скийдин эстетикалык принциптерин чыгармачылык м-н өнүктүргөн. Көркөм чыгармаларга талдоо жасоодогу өз ыкмасын «реалдуу сын» деп атап, талантынын бүткүл күчүн адабияттагы реалисттик ж-а элдүүлүк принциптерин, жарандык идеяларын коргоого жумшаган. Чернышевский м-н катар Добролюбов да Россиядагы дыйкандар революциясынын жарчысы болгон. Россиянын артта калуу себебин монархиялык түзүлүштөн, крепостной системадан көргөн. Айрым макалаларында («Роберт Оуэн жана анын коомду өнүктүрүүгө жасаган аракеттери» ж. б.) крепостнойлук түзүлүшкө караганда капитализм прогрессчил экенин көрсөтүп, бирок Россия үчүн экономикалык өнүгүүнүн эмгекчилер капиталисттик эзүүгө дуушар болбогондой башка жолун табууга умтулган. Ал тарыхый эмгектеринде тарыхты жаратуучулар ж-а анын негизги кыймылдаткыч күчү эл массасы деп эсептеген. Тарыхый өнүгүштүн мыйзам ченемин тааныган. Добролюбовдун адабий чыгармачылыгы орус адабий сынынын, эстетикасынын ж-а публицистикасынын тарыхында терең из калтырган. Сынчынын эстетикалык принциптери, көз караштары кыргыз адабий сынынын өсүшүнө таасирин тийгизген. Айрым адабий сын макалалары кыргыз тилине которулган.