КАГАЗ АКЧАЛАР
КАГАЗ АКЧАЛАР (англ. fiat money) – жүгүртүүдө толук баалуу акчалардын ордуна жүрүүчү нарк белгиси; мажбурлануучу курска ээ‚ адатта металлга алмашылбайт ж-а мамлекет тарабынан өз чыгымдарын жабуу үчүн чыгарылат. К. а-ды чыгаруу зарылдыгы капитализмде өнөр жай м-н сооданын өнүгүшүнөн келип чыккан. К. а. алтын жана күмүш акчалардын айлануу процессинде аларга анын анык салмагынан белгиленген номиналдуу өлчөмдө пайда болгон. К. а. табияты б-ча нарктын накта формасы катары алардын өздүк наркы болбойт: аларды басып чыгаруу анча кыйын эмес. К. а-дын анык наркы нарк мыйзамы‚ акча жүгүртүү мыйзамдары менен аныкталат. Тарыхый К. а. алтындын жана күмүштүн белгиси катары пайда болгон. Адегенде алар Кытайда о. кылымдарда Хубилайхан башкарган мезгилде басып чыгарылган. К. а-дын экинчи чыгарылышы ж-дө саякатчы Марко Поло 1286-ж. эскерген. К. а. 17-к-дан көп чыгарыла баштаган: Швецияда – 1644-ж.‚ Түн. Американын Массачусетс штатында – 1690-ж.‚ Францияда – 1701-ж.‚ Россияда – 1769-ж. чыккан. К. а-дын өз наркы болбогондуктан‚ алар асыл буюмдардын ж-а дүйнөлүк акчалардын наркынын өлчөмүн аткара албайт. Алар жүгүртүү каражаттарынын ж-а төлөм каражаттарынын милдетин аткарат. Алтын стандарт алып салынгандан кийин К. а. топтомдор ж-а сактам каражаттары салыштырмалуу туруктуу кезинде белгилүү бир чекте алардын милдетин аткарган. К. а. инфляция м-н ажырагыс байланышта.