КАЛАК БУТТУУЛАР

КАЛАК БУТТУУЛАР (Pinnipedia) – cууда жа­шоочу сүт эмүүчүлөр түркүмү. Сууда жашоого ыңгайланып, денеси ийик сымал, жылмыш­чаак, беш манжалуу буттары калакка айлан­ган, куйругу кыска. Жынысташуу, тукумун эмизүү, түлөө ж-а эс алуусу кургакта же муз үс­түндө жүрөт. Тери астында калың май кат­мары (10 смге чейин) жылуулукту жөнгө салат ж-а азык зат запасы болуп эсептелет. Тиши жыл­макай, деңиз жаныбарларын кармоого ылайык­талган. Эркеги ургаачысынан чоңураак. Сезүү органдарынан угуу ж-а көрүүсү жакшы өөрчүгөн. 3 тукуму: суу жолборстор (1 түр), кулактуу тю­лендер ж-а тюлендер бар. Азыр 21 уруусу 31 түрү белгилүү. Бардык океандарда, КМШ өлкөлөрүндө 13 түрү Тынч, Атлантика океандарынын ж-а Кара, Каспий деңиздеринде кездешет. Көбү мо-

Калак буттуулар: 1 – суу жолборс, эркеги, 2 – ургаачысы, 3 – баласы; 4 –ышкыргыч суу жолборс, эркеги; 5 – түндүк деңиз арстаны, эркеги, 6 – ургаачысы; 7 – деңиз мышыгы, эркеги, 8 – ургаачысы, 9 – баласы; 10 – деңиз коёну; 11 – кадимки тюлень; 12 – гренландия тюлени, 13 – ургаачысы.

ногамдар, ургаачысы 3–4, эркеги 5–6 жашында жыныстык жактан жетилет. 11–12 ай көтөрүп, жылына бир жолу 1 чоң бала тууйт. Саны аза­йып кеткендиктен, 6 түрү, 3 түрчөсү ТКЭСтин Кызыл китебине катталган.